خلاصه کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت ( نویسنده ژیل دلوز، فلیکس گتاری )

کتاب «کافکا: به سوی ادبیات اقلیت» نوشته ژیل دلوز و فلیکس گتاری، خوانشی تازه و انقلابی از آثار فرانتس کافکا ارائه می دهد. این کتاب به جای تصویر سنتی کافکای افسرده، او را به عنوان نویسنده ای شادان و مقاوم معرفی می کند و مفهوم «ادبیات اقلیت» را برای تحلیل آثارش به کار می برد.

وقتی اسم «کافکا» می آید، اولین چیزی که به ذهن خیلی ها می رسد، شاید فضاهای تاریک، شخصیت های تنها و بی گناهی که توی هزارتوی بوروکراسی گیر کرده اند، باشد. خب، تا حد زیادی هم حق دارند؛ این برداشت، سال هاست که از آثار این نویسنده نابغه توی ذهن ما جا افتاده. اما حالا فرض کنید یه کتابی پیدا بشه که همه این تصورات رو زیر و رو کنه! کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت، دقیقاً همین کار رو می کنه. ژیل دلوز و فلیکس گتاری، دو فیلسوف بزرگ و تأثیرگذار قرن بیستم، توی این کتاب یه نگاه کاملاً جدید به آثار کافکا میندازن؛ نگاهی که نه تنها خیلی جذابه، بلکه حسابی هم ساختارشکنانه است.

این کتاب فقط یه نقد ادبی معمولی نیست؛ یه جور نقشه راهه برای فهمیدن اینکه چطور میشه ادبیات رو از زاویه هایی دید که قبلاً هیچ وقت بهشون فکر نکردیم. دلوز و گتاری با هوشمندی تمام، پرده از روی ابعاد پنهان و انقلابی آثار کافکا برمی دارن و نشون می دن که چطور یه نویسنده می تونه از دل یه زبان بزرگ، یه ادبیات اقلیت رو متولد کنه. این مقاله هم قراره شما رو توی این مسیر همراهی کنه. می خوایم با هم ببینیم این کتاب چی میگه، مهم ترین ایده هاش چیه و چطور می تونه ذهنیت ما رو درباره کافکا و حتی ادبیات به کل عوض کنه. پس آماده باشید برای یه سفر هیجان انگیز به دنیای کافکا، اما این بار با عینک دلوز و گتاری!

آشنایی با نویسندگان: ژیل دلوز و فلیکس گتاری، رفقای فلسفه

قبل از اینکه بریم سراغ هسته اصلی کتاب خلاصه کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت، بد نیست یه آشنایی کوچیک با نویسنده های نابغه اش پیدا کنیم: ژیل دلوز و فلیکس گتاری. این دو نفر، مثل دو یار جدانشدنی توی دنیای فلسفه، کلی کار مشترک دارن و اسمشون همیشه کنار هم میاد.

ژیل دلوز (Gilles Deleuze)، که شاید بشه گفت یکی از تأثیرگذارترین فیلسوف های قرن بیستم بود، مثل یه موج تازه توی فضای فکری فرانسه ظاهر شد. کارهای اون همیشه پر از ایده های نو و خلاقانه بود که می تونست حتی پیچیده ترین مفاهیم رو به چالش بکشه. دلوز استاد بازخوانی تاریخ فلسفه بود، اما نه یه بازخوانی معمولی، بلکه یه جور دیگه ای به فیلسوف های قبلی نگاه می کرد و از دل کارهاشون، ایده های جدید خودش رو بیرون می کشید.

در کنار اون، فلیکس گتاری (Félix Guattari) رو داشتیم؛ یه روانکاو و فیلسوف که رویکردهای خاص خودش رو داشت. گتاری توی حوزه روانکاوی و فلسفه خیلی فعال بود و همیشه سعی می کرد بین این دو تا رشته ارتباط برقرار کنه. همکاری دلوز و گتاری، یه پدیده منحصر به فرد تو تاریخ فلسفه بود. اون ها با هم، یه فلسفه میل رو پایه گذاری کردن که دیدگاه های روانکاوی و اجتماعی رو ترکیب می کرد و به جهان و پدیده هاش، از یه زاویه خیلی متفاوت نگاه می کرد. این دو نفر کنار هم، فقط یه کتاب ننوشتن؛ بلکه یه دریچه جدید به روی تفکر و فهمیدن دنیا باز کردن، و کافکا: به سوی ادبیات اقلیت فقط یکی از شاهکارهای مشترک اون هاست.

کافکای شادان و نیرومند: برهم زدن تصویر سنتی

حالا که با ژیل دلوز و فلیکس گتاری آشنا شدیم، بیاید برگردیم به اصل مطلب: کافکا! راستش رو بخواهید، اکثر ما فرانتس کافکا رو با تصویر یه آدم تنها، افسرده، بیچاره و کسی که مدام حس گناه داره، می شناسیم. کلی تفسیر روانکاوانه هم ازش شده که انگار فقط دنبال ریشه های بدبختی و عذاب کشیدن توی زندگی و نوشته هاش می گردن. اما دلوز و گتاری، دقیقاً همین جا وارد میشن و می گن: صبر کنید، قضیه این قدرها هم سیاه و سفید نیست!

اون ها توی کتابشون، کافکایی رو به ما نشون می دن که اصلاً شبیه اون چیزی نیست که ما توی ذهن داریم. از نظر دلوز و گتاری، کافکا یه موجود مقاوم، فعال، و پر از نیروی حیاتیه. اگه راستش رو بخواهید، اون ها معتقدن کسی که هنگام خواندن کافکا نخندیده، هنوز کافکا را نخوانده است. این جمله خودش یه بمب خبریه، نه؟ چطور میشه از کافکا خندید؟ اونم بلند بلند؟

کسی که هنگام خواندن کافکا نخندیده، هنوز کافکا را نخوانده است.

این حرف نشون می ده که دلوز و گتاری می خوان ما رو از چنگال تفاسیر سنتی و تک بعدی از کافکا نجات بدن. اون ها تمرکزشون رو میذارن روی جنبه های کمدی، طنز پنهان، و حتی رهایی بخش توی آثار کافکا، به جای اینکه فقط دنبال تراژدی و بیگانگی بگردن. برای اون ها، شخصیت های کافکا، حتی اونایی که توی یه وضعیت افتضاح قرار می گیرن، یه جورایی دارن مقاومت می کنن، دارن راهی برای فرار پیدا می کنن، یا حداقل دارن با سیستم و قواعدش می جنگن.

این دیدگاه تازه، کافکا رو از یه قربانی صرف، به یه مبارز تبدیل می کنه. اون ها باور دارن که کافکا با نوشته هاش، نه تنها رنج رو به تصویر می کشه، بلکه یه راهی هم برای مواجهه با اون رنج، یه جور فرار خلاقانه رو نشون می ده. این کافکا، کافکای خوشبخت، شادان، و قوی پنجه ای است که دلوز و گتاری می خوان به ما معرفی کنن. یه کافکای متفاوت که توی هر مرحله از زندگی و آثارش، داره مقاومت می کنه و حتی می جنگه. اون ها تاکید می کنن که هیچ هنر بزرگی، بزرگ نیست مگر اینکه جنبه کمدی داشته باشد، تا آنجا که هنگام خواندنش به خنده بیفتیم؛ خنده ای حتی هیستریک و دیوانه وار.

مفهوم محوری: ادبیات اقلیت چیست؟

خب، رسیدیم به قلب تپنده کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت؛ مفهومی که شاید اسمش یه کم غریبه باشه، ولی وقتی عمقش رو بفهمید، می بینید چقدر جذابه: «ادبیات اقلیت». دلوز و گتاری اینجا یه تعریف حسابی از ادبیات ارائه می دن که با هرچیزی که تا حالا شنیدید، فرق می کنه.

اول از همه، بیاید یه تعریف پایه ای و ساده داشته باشیم: ادبیات اقلیت، ادبیاتیه که یه گروه اقلیت توی دل یه زبان «اصلی» یا همون «زبان اکثریت» تولید می کنن. اما این فقط تعریف نیست، مهم اینه که چطور این کار رو می کنن و چه ویژگی هایی داره که اونو خاص می کنه. این نوع ادبیات، زبان رو از اون کاربردای معمولیش جدا می کنه و به قول دلوز و گتاری، اونو «قلمروزدایی» می کنه.

برای اینکه مفهوم ادبیات اقلیت رو بهتر بفهمیم، دلوز و گتاری سه تا ویژگی اصلی براش تعریف می کنن که واقعاً شاهکاره:

قلمروزدایی زبان (Deterritorialization): فرار از کلیشه ها

اولین و شاید پیچیده ترین ویژگی، همین قلمروزدایی زبانه. فکر کنید زبان مثل یه سرزمینه که کلمات و قواعد، مثل ساکنین اونجا، هر کدوم یه جای مشخص و یه کار مشخص دارن. حالا «قلمروزدایی» یعنی چی؟ یعنی اینکه این کلمات رو از خونه و کاشونشون بکشی بیرون، از کاربردهای همیشگیشون جدا کنی و یه جور دیگه ازشون استفاده کنی. دلوز و گتاری میگن کافکا دقیقاً همین کارو با زبان آلمانی کرده. اون در پراگ زندگی می کرد، جایی که یه اقلیت یهودی بود، ولی به زبان آلمانی می نوشت. این خودش یه قلمروزدایی زبانه.

کافکا با استفاده از زبان آلمانی، زبانی که در امپراتوری اتریش-مجارستان زبان قدرت و اکثریت بود، اون رو از کاربردهای معمول و «رسمی»اش جدا می کنه. زبان کافکا، دیگه صرفاً برای انتقال معنای ساده و مستقیم نیست؛ بلکه تبدیل می شه به یه «شدت»، یه جور حس یا تجربه غریب که لایه های عمیق تری از واقعیت رو نشون می ده. کلمات توی دست کافکا، مثل ابزارهایی می شن که نه برای نشون دادن یه چیز، بلکه برای ساختن یه حس، یه فضای جدید و حتی یه وضعیت عجیب و غریب به کار می رن. این همونجاست که زبان دیگه فقط یه وسیله ارتباطی نیست؛ خودش تبدیل به یه نیروی فعال میشه.

قلمروزدایی زبان به این معنی نیست که زبان بی معنا یا بی نظم بشه؛ برعکس، بهش قدرت و پویایی جدیدی میده. این پویایی باعث میشه که خواننده دیگه فقط گیر معنای لغوی کلمات نباشه، بلکه از طریق اون ها با یه جریان از میل و شدت روبرو بشه. این ویژگی، کلید فهم اینه که چطور آثار کافکا، با وجود فضاهای به ظاهر تیره و تاریک، می تونن یه نیروی رهایی بخش داشته باشن و چطور به خوانش کافکا از دیدی نو کمک می کنن.

سیاسی بودن هر چیز (Political Immediacy): همه چیز سیاسی است!

ویژگی دوم، اینه که توی ادبیات اقلیت، هر چیزی، حتی مسائل خیلی شخصی و فردی، یه دفعه ابعاد سیاسی و جمعی پیدا می کنه. توی ادبیات «بزرگ» یا همون ادبیات اکثریت، معمولاً یه ماجرای فردی داریم که توی یه بستر اجتماعی اتفاق میفته، و اون بستر فقط یه پس زمینه است. اما توی ادبیات اقلیت، قضیه فرق می کنه.

در ادبیات اقلیت، حتی شخصی ترین رنج ها و تجربه ها نیز بی درنگ ابعادی سیاسی و جمعی به خود می گیرند.

اینجا، تجربه فردی به قدری شدیده و با وضعیت اقلیت گره خورده که دیگه نمی تونه فقط یه چیز شخصی باقی بمونه. مثلاً، مسخ گرگور سامسا رو در نظر بگیرید؛ اون که تبدیل به یه حشره میشه. خب، خیلی ها این رو یه تراژدی فردی می بینن، یه بدبختی که فقط برای گرگور اتفاق افتاده. اما دلوز و گتاری میگن نه! این مسخ، فقط یه قصه شخصی نیست؛ اون تبدیل گرگور به حشره، بازتابی از وضعیت اقلیت هاست، وضعیت آدم هایی که طرد شدن، حاشیه نشین شدن، و دیگه توی جامعه خودشون جا ندارن. اینجا، حتی یه تغییر فیزیکی عجیب و غریب، یه بار سیاسی عمیق پیدا می کنه و به صدای یه جمع تبدیل میشه.

برای دلوز و گتاری، سیاسی بودن ادبیات اقلیت به معنای مستقیم سیاسی کاری یا اعلامیه سیاسی دادن نیست. بلکه به این معنیه که هر حرکتی، هر تغییری، هر تلاشی برای زندگی یا مقاومت در این نوع ادبیات، ناگزیر بازتابی از وضعیت کلی یک گروه، یک جامعه، یا حتی یک دوران است. به همین دلیل، تفسیر جدید از کافکا که دلوز و گتاری ارائه می دهند، بر بُعد سیاسی و جمعی داستان های او تمرکز می کند، نه صرفاً روان شناختی یا فردی.

ارزش جمعی (Collective Assemblage of Enunciation): صدای یک جمع

رسیدیم به ویژگی سوم که واقعاً جالبه. دلوز و گتاری میگن توی ادبیات اقلیت، چون معمولاً استعدادهای شاخص و برجسته کم هستن، نویسنده دیگه نمی تونه فقط صدای خودش باشه. اون تبدیل می شه به صدای یک جمع، یه جور سخنگوی گروهی که خودش عضوشه. یعنی دیگه یه بیان فردی محض وجود نداره. نویسنده، یه جور واسطه میشه برای بیان یه «میل جمعی».

فکر کنید کافکا رو که داشت از زندگی خودش می نوشت؛ از نگرانی هاش، از روابطش با پدرش، از بوروکراسی. اما دلوز و گتاری میگن کافکا فقط از خودش نمی نوشته. اون ناخودآگاه، یا حتی آگاهانه، داشت از وضعیت یه قوم می نوشت؛ از یهودیانی که توی پراگ اقلیت بودن. داشت از اضطراب ها و چالش های اون ها می نوشت. حتی می تونیم بگیم از وضعیت مدرنیته و تمام فشارهایی که روی انسان آورده بود. این مفهوم، هسته اصلی ادبیات اقلیت چیست؟ را توضیح می دهد.

اینجا نویسنده دیگه فقط یه «من» نیست؛ بلکه یه «ما» میشه. یه «ما»یی که شاید هیچ وقت به صورت مستقیم حرف نزنه، ولی صداش توی تک تک کلمات نویسنده شنیده میشه. این ویژگی باعث میشه ادبیات اقلیت، قدرتی فراتر از ادبیات فردی پیدا کنه و تبدیل به یه ابزار قدرتمند برای بیان وضعیت و دغدغه های یک جمع بشه. این همان «ارزش جمعی» است که هر اثر ادبی اقلیت را به یک بیانیه عمومی تبدیل می کند و آن را از روایت های صرفاً فردی متمایز می سازد. تحلیل کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت نشان می دهد که این ارزش جمعی چطور در تار و پود داستان های کافکا تنیده شده است.

خلاصه اینکه، ادبیات اقلیت یه جور شورش علیه زبان و ساختارهای معمولیه. یه جور خلاقیت از دل محدودیت ها، که زبان رو از قید و بند آزاد می کنه، مسائل شخصی رو سیاسی می کنه و صدای فرد رو به صدای یک جمع تبدیل می کنه. واقعاً دیدگاه محشریه، نه؟

سایر مفاهیم کلیدی و فصل های مهم کتاب

کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت فقط به مفهوم ادبیات اقلیت محدود نمی شه؛ دلوز و گتاری توی این کتاب، کلی مفهوم دیگه رو هم مطرح می کنن که هر کدومشون به تنهایی می تونن یه مقاله کامل باشن! این مفاهیم نشون می دن که چقدر نگاه این دو فیلسوف به ادبیات و فلسفه، عمیق و چندبعدیه و مفاهیم کلیدی کافکا: به سوی ادبیات اقلیت را شکل می دهند.

محتوا و بیان: دو روی یک سکه

یکی از اولین چیزایی که توی این کتاب باهاش روبرو می شید، بحث محتوا و بیانه. این دو تا کلمه شاید ساده به نظر برسن، ولی دلوز و گتاری یه نگاه خاص بهشون دارن. از نظر اون ها، محتوا و بیان، دو تا چیز جدا از هم نیستن که یکی روی اون یکی تأثیر بذاره؛ نه، این ها مثل دو روی یک سکه ان، از هم جدایی ناپذیرن. هر محتوایی یه بیان خاص خودش رو داره و هر بیانی هم یه محتوای مخصوص خودش. این همان چیزی است که در محتوا و بیان دلوز گتاری به آن پرداخته شده.

یعنی چی؟ یعنی اینکه وقتی کافکا می نویسه، اون چیزی که می نویسه (محتوا) و اون شکلی که می نویسه (بیان)، یه سیستم واحد رو تشکیل می دن. نمی تونیم یکی رو بدون اون یکی بررسی کنیم. زبان و چیزی که زبان می سازه، با هم ترکیب می شن و یه کل منسجم رو شکل می دن. این نگاه به ما کمک می کنه که متن رو فقط به عنوان یه حامل معنا نبینیم، بلکه به عنوان یه چیزی پویا و فعال درک کنیم که خودش هم محتوا تولید می کنه.

برای فهم بهتر، دلوز و گتاری معتقدند که حتی روزه داری و وسواس کافکا به غذا، که به ظاهر یک محتوای شخصی است، در بیان او به شکل یک قلمروزدایی از دهان و زبان درمی آید؛ یعنی تبدیل عمل خوردن به عمل نوشتن و سخن گفتن. این نشان می دهد که چطور محتوا (گرسنگی) و بیان (نوشتن) به هم گره خورده اند و جدایی ناپذیرند.

ادیپ اغراق شده: خداحافظ فروید!

حتماً شنیدید که خیلی ها آثار کافکا رو با تئوری های فروید و عقده ادیپ تحلیل می کنن؛ رابطه پرتنش با پدر، حس گناه و… . اما دلوز و گتاری، اینجا یه خط قرمز می کشن و میگن: نه، این قدر همه چیز رو ادیپی نکنید! اون ها به شدت منتقد این تفاسیر روانکاوانه هستن که سعی می کنن هر چیزی رو به مشکلات خانوادگی و عقده های فردی فروکاهش بدن. این بحث بخش مهمی از ادیپ اغراق شده کافکا دلوز را تشکیل می دهد.

مفهوم ادیپ اغراق شده در واقع نقدیه بر همین رویکرد. دلوز و گتاری معتقدن که این نوع تفسیر، عمق و پیچیدگی واقعی آثار کافکا و ابعاد سیاسی و اجتماعی اون ها رو نادیده می گیره. اون ها میگن مسائلی که توی آثار کافکا مطرح می شه، خیلی فراتر از یه درگیری ساده خانوادگیه؛ این ها بازتاب ساختارهای قدرت، دستگاه های دولتی، و وضعیت انسان توی یه جامعه مدرنه. پس بهتره از شر این «ادیپ اغراق شده» خلاص شیم و عینک جدیدی به چشم بزنیم.

این نقد به این معنیه که دلوز و گتاری نمی خوان کافکا رو به یک مورد بالینی تقلیل بدن. بلکه به دنبال این هستن که آثارش رو در سطح یک موتور تولید میل و یک ماشین سیاسی درک کنن که فراتر از هرگونه تحلیل روانکاوانه یا پدرانه عمل می کنه. این رویکرد، پایه و اساس نقد ادبی دلوز و گتاری را می سازد.

مؤلفه های بیان و آرایش ها (Assemblages): ساختارهای پنهان

توی این کتاب، با مفاهیم دیگه مثل مؤلفه های بیان و آرایش ها (Assemblages) هم روبرو می شیم. اینا شاید یه کم پیچیده باشن، ولی درک کلی شون مهمه. مؤلفه های بیان، اون اجزای ریز و درشتی هستن که یه سیستم بیانی رو تشکیل می دن؛ از کلمات گرفته تا جملات و حتی لحن. این مؤلفه ها، تنها ابزار ارتباط نیستند، بلکه خودشان فعالانه در تولید معنا و تجربه دخیل هستند.

و آرایش ها؟ آرایش ها در واقع سیستم های پیچیده ای هستن که از ترکیب اجزای مختلف (هم مادی و هم بیانی) به وجود میان. مثلاً یه داستان کافکا رو در نظر بگیرید. این داستان فقط کلمات نیست؛ یه آرایشه از شخصیت ها، فضاها، اتفاقات، و حتی نیروهای نامرئی که دارن روی زندگی شخصیت ها تأثیر می ذارن. این مفاهیم به دلوز و گتاری کمک می کنن تا نشون بدن چطور توی آثار کافکا، همه چیز به هم وصله و چطور میل ها، قدرت ها، و زبان، یه سیستم پیچیده و در حال تغییر رو می سازن. این ها فقط کلمات روی کاغذ نیستن؛ این ها ابزارهایی برای تحلیل چگونگی کارکرد جهان و ادبیات هستن.

غیر از این ها، فصل های دیگه کتاب مثل درون ماندگاری و میل، تکثیر سری، رابط ها، و بلوک ها، سری ها، شدت ها هم هر کدوم به نوعی به روشن شدن نگاه دلوز و گتاری به جهان و آثار کافکا کمک می کنن. اگه بخواید عمیق تر وارد این بحث ها بشید، خوندن این فصل ها واقعاً ضروریه. هر کدوم از این مفاهیم، مثل قطعات پازل، تصویر کامل تری از جهان بینی دلوز و گتاری و تفسیر نوآورانه اون ها از کافکا رو به ما نشون می دن. بررسی کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت نشان می دهد که این مفاهیم چطور به درک جامع تر آثار کافکا از نگاه دلوز و گتاری کمک می کنند.

چرا این کتاب را باید خواند؟ نتیجه گیری و اهمیت کتاب

خب، به انتهای مسیر رسیدیم. بعد از این همه گشت و گذار توی دنیای پر از ایده و مفهوم کتاب خلاصه کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت ( نویسنده ژیل دلوز، فلیکس گتاری )، شاید این سوال توی ذهنتون باشه که اصلاً چرا باید این کتاب رو خوند؟ یا چه اهمیتی داره؟

راستش رو بخواهید، این کتاب فقط یه راهنما برای خوندن کافکا نیست؛ یه جور ابزار جدید، یه عینک متفاوت برای نگاه کردن به تمام متون ادبیه. ژیل دلوز و فلیکس گتاری با این اثر، یه چارچوب فکری به ما می دن که می تونیم باهاش خیلی از چیزایی رو که تا حالا عادی به نظر می رسیدن، زیر سوال ببریم. اون ها به ما یاد می دن که چطور میشه از دل یه متن، نه فقط معناهای سطحی، بلکه تمام نیروهای پنهان، مبارزه ها و پتانسیل های رهایی بخش رو بیرون کشید.

این کتاب روی نقد ادبی، فلسفه قاره ای و حتی خود مطالعات کافکا، تأثیری شگرف گذاشته. اون باعث شد خیلی ها برن و آثار کافکا رو دوباره بخونن، اما این بار با یه نگاه تازه. دیگه کافکا فقط اون نویسنده افسرده و تنها نبود؛ کافکا تبدیل شد به یه نماد از مقاومت، یه نمونه از چگونگی شورش زبانی و فکری توی دل یه سیستم بزرگتر. این همون تفسیر جدید از کافکا است که این کتاب ارائه می دهد.

مفهوم ادبیات اقلیت هم، فراتر از یه اصطلاح ادبی، به یه مفهوم فکری و حتی سیاسی تبدیل شده که می تونه به ما کمک کنه وضعیت اقلیت ها، گروه های حاشیه نشین و صداهای کمتر شنیده شده رو تو جامعه امروزی بهتر درک کنیم. این کتاب یه دعوت نامه است؛ یه دعوت به اینکه دیگه به خوندن های عادی و کلیشه ای عادت نکنیم. یه دعوت به خوندن های خلاقانه، خوندن های غیرمتعارف که ما رو از چارچوب های فکری همیشگی مون آزاد کنه و درک عمیق تری از مفهوم قلمروزدایی در ادبیات و کافکا از نگاه دلوز و گتاری به ما بده.

پس، چه دانشجو باشید که دنبال یه منبع دقیق و تحلیل عمیق می گردید، چه عاشق کافکا باشید که می خواید با یه نگاه تازه آثارش رو تجربه کنید، یا حتی اگه فقط یه ذهن کنجکاو دارید که دنبال ایده های جدیده، خوندن خلاصه کتاب کافکا: به سوی ادبیات اقلیت ( نویسنده ژیل دلوز، فلیکس گتاری ) رو بهتون پیشنهاد می کنم. این کتاب، قطعاً دیدگاهتون رو نسبت به ادبیات و حتی خود زندگی عوض می کنه. این کتاب یکی از مهمترین آثار ژیل دلوز و فلسفه فلیکس گتاری است که در حوزه نقد ادبی به حساب می آید.