مطالبه چک صیادی ثبت نشده

اگر چکی دستتان است که در سامانه صیاد ثبت نشده، نگران نباشید؛ می توانید برای مطالبه وجه آن اقدام کنید. البته، این نوع چک ها دیگر مثل یک سند تجاری عادی نیستند و باید از طریق مراجع قضایی و به شیوه سند عادی اقدام کنید. در ادامه این مطلب، همه چیز را درباره نحوه مطالبه این چک ها، از اول تا آخر، با هم بررسی می کنیم و راهکارهای عملی و قانونی را به شما می گوییم.

چک، این کاغذ به ظاهر ساده و پرکاربرد، سال هاست که پای ثابت معاملات و دادوستدهای ما ایرانی هاست. اما با روی کار آمدن قانون جدید صدور چک و سامانه صیاد، قواعد بازی کمی فرق کرده. حالا چک های ما هویت دیجیتالی هم پیدا کرده اند و همین موضوع، برای خیلی ها سوال و ابهام ایجاد کرده. به خصوص وقتی یک چک صیادی ثبت نشده دستشان می آید، نمی دانند باید چه کار کنند و آیا اصلاً می توانند وجهش را مطالبه کنند یا نه. راستش را بخواهید، این اتفاقی است که کم هم نمی افتد و می تواند حسابی دردسرساز شود.

در این مقاله، قرار است یک راهنمای جامع و کاربردی باشیم برای همه کسانی که با این چالش دست و پنجه نرم می کنند. می خواهیم ببینیم این چک های به ظاهر بی اعتبار، واقعاً چقدر اعتبار دارند، چه فرقی با چک های عادی و ثبت شده می کنند و مهم تر از همه، چطور می توانیم پولمان را از صادرکننده آن پس بگیریم. از وضعیت حقوقی این چک ها گرفته تا مراحل عملی قدم به قدم مطالبه وجه در دادگاه، همه را به زبان ساده و خودمانی توضیح می دهیم تا هیچ ابهامی باقی نماند.

درک چک صیادی ثبت نشده

قبل از اینکه وارد جزئیات و راه حل ها شویم، بیایید دقیق تر بفهمیم که اصلاً چک صیادی ثبت نشده یعنی چه و چرا این قدر مهم شده است.

چک صیادی ثبت نشده چیست؟

اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم، چک صیادی یک چک جدید است که ظاهر و فرم خاصی دارد؛ معمولاً به رنگ بنفش و با یک کد ۱۶ رقمی منحصربه فرد روی خودش شناخته می شود. هدف از طراحی این چک ها، افزایش امنیت و کاهش سوءاستفاده ها بود. طبق قانون جدید، هر چک صیادی که صادر می شود، باید اطلاعاتش (شامل مبلغ، تاریخ و مشخصات گیرنده) توسط صادرکننده در سامانه صیاد بانک مرکزی ثبت شود و گیرنده هم باید این اطلاعات را تأیید کند. این ثبت و تأیید است که به چک اعتبار کامل یک سند تجاری را می دهد و آن را تحت حمایت قانون جدید چک قرار می دهد.

حالا، چک صیادی ثبت نشده یعنی چی؟ یعنی چکی که با همان ظاهر و فرم صیادی دست شماست، اما صادرکننده محترم زحمت نکشیده و اطلاعاتش را در سامانه صیاد ثبت نکرده یا شما هم به هر دلیلی، آن را تأیید نکرده اید. شاید فکر کنید خب چه فرقی می کند؟ اما همین یک ثبت نشده ساده، می تواند کل مسیر وصول وجه را عوض کند.

طبق ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک (اصلاحی ۱۴۰۰) و تبصره های آن، به خصوص تبصره ۱، بانک ها مکلف اند از پرداخت وجه چک هایی که در سامانه صیاد ثبت نشده اند، خودداری کنند. این یعنی شما نمی توانید با یک چک ثبت نشده، مثل چک های عادی که قبلاً کار می کردند، به بانک مراجعه کنید و درخواست پرداخت وجه یا گواهی عدم پرداخت داشته باشید. این قانون می گوید: «در صورتی که مالکیت آنها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک ها مکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری نمایند.» و همین جمله است که همه چیز را پیچیده می کند.

چک صیادی ثبت نشده: سند تجاری یا سند عادی؟

این یکی از مهم ترین سوالاتی است که باید جوابش را بدانیم. تا قبل از قانون جدید، چک یک سند تجاری بود و این سند تجاری بودن، کلی مزیت داشت: مثلاً می شد از طریق شکایت کیفری، اداره ثبت، یا از ظهرنویس ها و ضامنین هم پول را مطالبه کرد. همچنین برای تأمین خواسته (یعنی توقیف اموال بدهکار قبل از صدور حکم نهایی) نیازی به سپرده گذاری خسارت احتمالی نداشتید.

اما چک صیادی ثبت نشده، داستانش فرق دارد. چون در سامانه ثبت نشده و از حمایت قانون جدید چک خارج است، دیگر یک سند تجاری به حساب نمی آید. بله، درست شنیدید! از نظر قانون، این چک صرفاً یک سند عادی مدنی است، مثل یک دست نوشته یا یک قرارداد عادی که فقط تعهد صادرکننده را به پرداخت یک مبلغ نشان می دهد. این یعنی چی؟ یعنی:

• نمی توانید شکایت کیفری کنید.
• نمی توانید از طریق اداره ثبت اقدام کنید.
• نمی توانید از ظهرنویس ها و ضامنین (کسانی که پشت چک را امضا کرده اند) مطالبه وجه کنید.
• برای تأمین خواسته، باید خسارت احتمالی را به حساب دادگستری واریز کنید.

پس، اگرچه این چک هنوز یک مدرک معتبر برای اثبات بدهی است، اما از تمام امتیازات و سرعت قانونی که یک چک واقعی (ثبت شده) دارد، محروم می شود. این یعنی مسیر مطالبه وجه برای شما کمی طولانی تر و پیچیده تر خواهد شد.

عواقب و پیامدهای عدم ثبت چک در سامانه صیاد

وقتی چکی در سامانه صیاد ثبت نمی شود، هم برای دارنده و هم برای صادرکننده، عواقب و مشکلاتی پیش می آید که باید خوب حواسمان بهشان باشد.

چالش های دارنده چک ثبت نشده

تصور کنید یک چک صیادی ثبت نشده دست شماست. اولین کاری که می کنید، مراجعه به بانک است. اما آنجا با جواب منفی روبرو می شوید! چرا بانک وجه را پرداخت نمی کند؟ به این دلیل که طبق همان ماده ۲۱ مکرر قانون چک، بانک ها مجاز به پرداخت وجه چک های ثبت نشده نیستند. این یعنی راه مستقیم وصول وجه از طریق بانک مسدود است.

حالا چه باید کرد؟ خبر خوب این است که بانک مرکزی برای حل این مشکل، یک راهکار موقت ارائه کرده است. شما می توانید از بانک درخواست اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد را بکنید. این اعلامیه چیست و چطور آن را بگیریم؟

«اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد» مدرکی است که بانک مرکزی طی بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۱ معرفی کرده است. این اعلامیه نشان می دهد که چک شما در سامانه صیاد ثبت نشده و بانک به همین دلیل از پرداخت وجه آن خودداری کرده است. با این اعلامیه، شما می توانید قدم های بعدی برای مطالبه وجه در دادگاه را بردارید، چون این سند به عنوان یک مدرک مهم در دعوای حقوقی شما کاربرد دارد.

برای دریافت این اعلامیه، کافی است با همان چک ثبت نشده خود به شعبه بانک عامل مراجعه کنید و درخواست صدور اعلامیه عدم ثبت را بدهید. این اعلامیه کد رهگیری ندارد و از گواهی عدم پرداخت عادی متفاوت است، اما برای اثبات عدم ثبت و پیگیری قضایی، حسابی به دردتان می خورد.

علاوه بر این، همان طور که قبلاً گفتیم، محرومیت های دیگری هم در انتظار دارنده چک ثبت نشده است:

• عدم شمول مزایای قانون صدور چک: یعنی خبری از شکایت کیفری نیست، نمی توانید به اداره ثبت بروید و به تبع آن، روند کار طولانی تر و پیچیده تر می شود.
• عدم امکان مطالبه وجه از ظهرنویسان و ضامنین: اگر پشت چک امضاهایی هم باشد، شما فقط می توانید پول را از صادرکننده اصلی چک بخواهید، نه از کسانی که پشت آن را امضا کرده اند. این موضوع بر اساس رأی وحدت رویه مورخ ۲۶/۸/۱۴۰۱ تأکید شده است.
• نیاز به تودیع خسارت احتمالی برای تأمین خواسته: اگر بخواهید قبل از صدور حکم نهایی، اموال بدهکار را توقیف کنید (که به آن تأمین خواسته می گویند)، باید مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی به حساب دادگستری واریز کنید. این در حالی است که برای چک های ثبت شده، نیازی به این کار نیست.

مسئولیت ها و پیامدهای عدم ثبت برای صادرکننده

حالا ببینیم برای صادرکننده ای که چک را در سامانه صیاد ثبت نکرده، چه اتفاقی می افتد:

آیا عدم ثبت چک صیادی در سامانه جرم است؟
پاسخ این سوال قاطعانه «خیر» است. خیلی ها فکر می کنند ثبت نکردن چک صیادی در سامانه یک جرم است و صادرکننده باید مجازات شود، اما این طور نیست. طبق اصل قانونی بودن جرم و مجازات، هیچ عملی را نمی توان جرم دانست مگر اینکه قانون صراحتاً آن را جرم اعلام کرده باشد. در هیچ کدام از قوانین مربوط به چک یا قانون مجازات اسلامی، ثبت نکردن چک در سامانه صیاد به عنوان یک جرم تعریف نشده است. پس، صادرکننده از این بابت مجازات کیفری نخواهد شد.

با این حال، صادرکننده همچنان به پرداخت وجه چک، به عنوان یک بدهی عادی، متعهد و مسئول است. یعنی نمی تواند شانه از بار مسئولیت خالی کند و بگوید چون ثبت نشده، پس من دیگر بدهی ندارم. این تعهد او همچنان پابرجا باقی می ماند، فقط راه مطالبه این بدهی برای دارنده تغییر می کند و کمی پیچیده تر می شود.

گام به گام تا مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده در دادگاه

خب، تا اینجا فهمیدیم که چک صیادی ثبت نشده را چطور باید شناخت و چه چالش هایی دارد. حالا وقت آن رسیده که ببینیم چطور می توانیم پولمان را از صادرکننده این چک مطالبه کنیم. مسیر اصلی از طریق دادگاه های حقوقی است و این مراحل را باید قدم به قدم طی کنید:

قدم اول: استعلام و گرفتن اعلامیه عدم ثبت

قبل از هر اقدامی، باید مطمئن شوید که چک شما واقعاً ثبت نشده است. این کار را می توانید به راحتی انجام دهید:

• استعلام وضعیت ثبت چک: از طریق موبایل بانک ها، اپلیکیشن های پرداخت، یا سامانه پیامکی بانک مرکزی (مثلاً با ارسال کد ۱۶ رقمی روی چک به شماره ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱) می توانید وضعیت ثبت چک را استعلام کنید.
• مراجعه به بانک و درخواست اعلامیه عدم ثبت: همان طور که قبلاً گفتیم، با چک ثبت نشده خود به شعبه بانک عامل مراجعه کنید و درخواست صدور این اعلامیه را بدهید. این مدرک، سنگ بنای دعوای حقوقی شما خواهد بود و نشان می دهد بانک به دلیل عدم ثبت، از پرداخت وجه چک خودداری کرده است. این اعلامیه حکم گواهی عدم پرداخت را در مورد چک های عادی و ثبت شده برای شما بازی می کند.

قدم دوم: ارسال اظهارنامه (اختیاری اما توصیه شده)

گرچه ارسال اظهارنامه حقوقی اجباری نیست، اما یک کار حرفه ای و توصیه شده است. اظهارنامه، یک روش رسمی و قانونی برای اعلام خواسته شما به صادرکننده چک است.

• اهمیت و کاربرد اظهارنامه: با ارسال اظهارنامه، شما به صادرکننده رسماً اطلاع می دهید که چک او در سامانه ثبت نشده و شما قصد مطالبه وجه آن را دارید. این کار می تواند به عنوان یک مدرک پشتیبان در دادگاه، نشان دهنده حسن نیت شما و اتمام حجت با بدهکار باشد. گاهی اوقات، همین اظهارنامه می تواند بدهکار را ترغیب کند که قبل از ورود پرونده به دادگاه، بدهی خود را پرداخت کند.
• نحوه تنظیم و ارسال اظهارنامه: می توانید با کمک یک وکیل یا با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک، یک اظهارنامه تنظیم کنید و از طریق همان دفاتر، آن را برای صادرکننده چک بفرستید.

قدم سوم: تنظیم و تقدیم دادخواست حقوقی مطالبه وجه و خسارت تاخیر تادیه

این گام اصلی برای شروع فرآیند قضایی است:

• مراجعه به دفاتر خدمات قضایی الکترونیک: برای تقدیم هرگونه دادخواست حقوقی، باید به این دفاتر مراجعه کنید.
• انتخاب صحیح مرجع قضایی: مبلغ چک تعیین می کند که پرونده شما به کدام مرجع ارجاع شود:
  • اگر مبلغ چک تا ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع می شود.
  • اگر مبلغ چک بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده به دادگاه عمومی حقوقی ارجاع می شود.

  (لطفاً به این نکته توجه کنید که این مبالغ ممکن است با تغییر قوانین به روز شوند، پس حتماً از مرجع مربوطه استعلام بگیرید.)

• مدارک لازم برای ضمیمه دادخواست:
  • کپی برابر با اصل چک صیادی ثبت نشده.
  • اصل و کپی اعلامیه عدم ثبت از بانک.
  • مدارک هویتی شما (کارت ملی و شناسنامه).
  • کپی اظهارنامه ارسالی (اگر ارسال کرده اید).
  • اگر چک بابت یک قرارداد یا معامله خاص بوده، کپی قرارداد یا مبایعه نامه مربوطه.
  • فیش واریز هزینه دادرسی.

قدم چهارم: فرآیند دادگاه و گرفتن حکم

بعد از تقدیم دادخواست و ارجاع پرونده به مرجع قضایی صالح (دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف)، فرآیند رسیدگی آغاز می شود:

• حضور در جلسه دادرسی: معمولاً یک جلسه برای رسیدگی به پرونده تعیین می شود که شما و صادرکننده چک (خوانده) باید در آن حاضر شوید. در این جلسه، شما باید توضیحات لازم را به قاضی بدهید و مدارک خود را ارائه کنید.
• نقش قاضی و بررسی مستندات: قاضی تمام مدارک و اظهارات طرفین را بررسی می کند. چون چک شما ثبت نشده است، قاضی آن را به عنوان یک سند عادی بدهی بررسی می کند.
• صدور حکم به پرداخت وجه چک و خسارت تاخیر تادیه: در صورتی که بدهی صادرکننده ثابت شود، قاضی حکم به پرداخت وجه چک به اضافه خسارت تاخیر تادیه (یعنی سودی که به دلیل دیرکرد در پرداخت به شما تعلق می گیرد) صادر می کند. نحوه محاسبه خسارت تاخیر تادیه بر اساس نرخ شاخص تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی است.

قدم پنجم: اجرای حکم قطعی

اگر حکم به نفع شما صادر و قطعی شود، حالا وقت اجرای آن است:

• مراحل صدور اجراییه: بعد از قطعی شدن حکم، باید به شعبه صادرکننده حکم مراجعه کنید و درخواست صدور اجراییه نمایید. اجراییه، سندی است که به صادرکننده چک دستور می دهد مبلغ بدهی را پرداخت کند.
• نحوه معرفی و توقیف اموال بدهکار: اگر صادرکننده چک ظرف مهلت قانونی (معمولاً ۱۰ روز) پس از ابلاغ اجراییه، بدهی خود را پرداخت نکرد، شما می توانید اموال او را (مثل حساب بانکی، ملک، خودرو، یا حقوق) به اجرای احکام معرفی کنید تا توقیف و از محل آن، بدهی شما وصول شود.

یک نمونه دادخواست مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده (با توضیحات)

برای اینکه بهتر متوجه شوید که چطور باید دادخواست خود را تنظیم کنید، در ادامه یک نمونه دادخواست همراه با توضیحات لازم آورده ایم. این نمونه می تواند به شما کمک کند تا با اصول کلی تنظیم یک دادخواست آشنا شوید، اما حتماً توصیه می شود برای جزئیات و اطمینان از صحت، با یک وکیل مشورت کنید.

عنوان دادخواست:

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان] / شورای حل اختلاف [نام شهرستان]

خواهان:

• نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی شما]
• کد ملی: [کد ملی شما]
• آدرس: [آدرس دقیق شما]
• شماره تماس: [شماره تماس شما]

خوانده:

• نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی صادرکننده چک]
• کد ملی: [کد ملی صادرکننده چک]
• آدرس: [آدرس دقیق صادرکننده چک]
• شماره تماس: [شماره تماس صادرکننده چک]

خواسته:

مطالبه مبلغ [مبلغ چک به عدد] ریال بابت وجه یک فقره چک صیادی ثبت نشده به شماره [شماره ۱۶ رقمی چک] مورخ [تاریخ سررسید چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]، به انضمام تمامی خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل در صورت داشتن وکیل، هزینه کارشناسی و …) و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک تا زمان اجرای کامل و وصول وجه.

دلایل و مستندات:

1. تصویر مصدق (کپی برابر با اصل) یک فقره چک صیادی به شماره [شماره ۱۶ رقمی چک] مورخ [تاریخ چک] عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه].
2. اصل و تصویر مصدق اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد به شماره [شماره اعلامیه (اگر دارد)] مورخ [تاریخ اعلامیه] صادره از بانک [نام بانک].
3. تصویر مصدق اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه] (در صورت ارسال).
4. تصویر مصدق قرارداد / مبایعه نامه شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] (در صورت وجود و مرتبط بودن با صدور چک).
5. تصویر کارت ملی و شناسنامه خواهان.

شرح دادخواست:

با سلام و احترام،

به استحضار ریاست محترم دادگاه می رساند که اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان]، به موجب یک فقره چک صیادی به شماره [شماره ۱۶ رقمی چک] و تاریخ سررسید [تاریخ سررسید چک] به مبلغ [مبلغ چک به عدد] ریال، عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]، از خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] طلبکار می باشم. این چک در قبال [شرح مختصر علت صدور چک، مثلاً: خرید و فروش یک دستگاه خودرو، پرداخت بدهی قبلی، قسمتی از ثمن یک قرارداد و …] صادر و به اینجانب تحویل گردید.

متأسفانه، خوانده محترم علی رغم تعهد قانونی و عرفی، اقدام به ثبت اطلاعات این چک در سامانه صیاد بانک مرکزی ننموده است. اینجانب پس از مراجعه به بانک محال علیه جهت وصول وجه چک، به دلیل عدم ثبت آن در سامانه صیاد، با عدم پرداخت مواجه شدم و متعاقباً اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد را از بانک دریافت نمودم که تصویر آن پیوست دادخواست تقدیم می گردد. [در صورت ارسال اظهارنامه: همچنین اینجانب در تاریخ [تاریخ اظهارنامه] طی اظهارنامه ای به شماره [شماره اظهارنامه] مراتب عدم ثبت چک و لزوم پرداخت وجه آن را به خوانده محترم ابلاغ نمودم که متأسفانه تاکنون نتیجه ای حاصل نشده است.]

نظر به اینکه چک صیادی ثبت نشده، فاقد اعتبار سند تجاری بوده و صرفاً به عنوان یک سند عادی مدنی، بیانگر تعهد خوانده به پرداخت وجه است، و با توجه به اینکه صادرکننده چک همچنان به پرداخت مبلغ مندرج در آن متعهد می باشد، لذا با تقدیم این دادخواست، از محضر دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ [مبلغ چک به عدد] ریال بابت اصل وجه چک، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک تا زمان وصول کامل آن، مورد استدعاست.

توضیح مهم: نحوه درخواست تامین خواسته

برای این نوع چک ها، اگر می خواهید قبل از صدور حکم نهایی، اموال بدهکار را توقیف کنید (تأمین خواسته)، باید در دادخواست خود این موضوع را ذکر کنید و آماده باشید که مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی (معمولاً ۱۰ تا ۲۰ درصد مبلغ خواسته) به صندوق دادگستری واریز نمایید. این کار باعث می شود اگر بعداً حکم به نفع شما صادر نشد، خسارتی به خوانده وارد نشود. ذکر این موضوع در دادخواست به این شکل می تواند باشد:

«بدواً تقاضای صدور قرار تأمین خواسته به استناد ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، با تودیع خسارت احتمالی مورد استدعاست.»

نکات حقوقی مهمی که باید بدانید

در کنار مراحلی که گفتیم، چند نکته حقوقی دیگر هم هست که دانستنشان می تواند حسابی به دردتان بخورد و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کند.

وضعیت دارنده با حسن نیت و سوء نیت در مورد چک های ثبت نشده

شاید این اصطلاحات کمی پیچیده به نظر برسند، اما فهمیدنشان مهم است. در قانون ایران، تعریف دقیقی از دارنده با حسن نیت یا سوء نیت برای چک ثبت نشده وجود ندارد، اما در رویه قضایی و نظریات حقوقی به آن پرداخته می شود.

• دارنده با حسن نیت: کسی است که هنگام دریافت چک، اطلاع نداشته که چک در سامانه صیاد ثبت نشده و فرض بر این است که با نیت پاک و بدون قصد ضرر رساندن به کسی، چک را دریافت کرده است.
• دارنده با سوء نیت: کسی است که با علم و آگاهی کامل از اینکه چک در سامانه ثبت نشده و یا مشکلاتی دارد، باز هم آن را دریافت کرده است. در این موارد، ممکن است در دادگاه، شرایط مطالبه وجه برای دارنده با سوء نیت کمی دشوارتر شود.

بخشنامه بانک مرکزی در مورد اعلامیه عدم ثبت تا حد زیادی به نفع دارندگان با حسن نیت است و به آن ها کمک می کند تا دعوای خود را اثبات کنند.

آیا می شود صادرکننده را مجبور به ثبت چک کرد؟

این سوال هم یکی از پرتکرارترین هاست. خیلی ها فکر می کنند می توانند با یک دادخواست قضایی، صادرکننده را مجبور کنند تا چک را در سامانه صیاد ثبت کند. اما پاسخ قاطعانه خیر است.
بر اساس نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۱۴۷۸ مورخ ۱۴۰۱/۰۳/۲۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه، شما نمی توانید دعوای الزام به ثبت چک را مطرح کنید. دلیلش هم این است که ثبت چک در سامانه صیاد، جزو شرایط صدور چک است، نه چیزی که بعداً بتوان کسی را به آن مجبور کرد. یعنی اگر از ابتدا ثبت نشده، از شمول قانون جدید خارج است. به علاوه، روی خود برگه های چک صیادی نوشته شده: «صدور و پشت نویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است.» پس وقتی شما با وجود این عبارت، چکی را قبول کرده اید که ثبت نشده، عملاً خودتان را از مزایای قانونی محروم کرده اید.

چک ثبت نشده تاریخ گذشته یا خط خورده؛ چه باید کرد؟

اگر چک صیادی ثبت نشده شما تاریخ گذشته باشد یا خط خوردگی داشته باشد، داستان کمی پیچیده تر می شود، اما همچنان امکان مطالبه وجه وجود دارد:

• چک تاریخ گذشته: اگر تاریخ سررسید چک گذشته باشد، تأثیری در اصل مطالبه وجه ندارد، چون شما از طریق دعوای حقوقی و به عنوان یک سند عادی اقدام می کنید. فقط باید در دادخواست، تاریخ سررسید را دقیق ذکر کنید.
• چک با خط خوردگی: خط خوردگی ها، به خصوص اگر در مبالغ اصلی یا نام دارنده باشد، ممکن است نیاز به توضیح و اثبات بیشتری در دادگاه داشته باشد. قاضی ممکن است از شما بخواهد مدارک دیگری برای اثبات صحت مبلغ یا اصالت چک ارائه دهید. اگر خط خوردگی توسط صادرکننده و با امضای او تأیید شده باشد، مشکل کمتر است. در غیر این صورت، ممکن است نیاز به کارشناسی خط و امضا باشد.

فرق دادگاه ها بر اساس مبلغ چک (شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی)

همان طور که در مراحل مطالبه وجه گفتیم، مبلغ چک شما تعیین کننده مرجع قضایی صالح است:

• شورای حل اختلاف: صلاحیت رسیدگی به پرونده های تا سقف ۲۰ میلیون تومان را دارد. روند رسیدگی در شورا معمولاً سریع تر و غیررسمی تر است.
• دادگاه عمومی حقوقی: برای مبالغ بیش از ۲۰ میلیون تومان صالح است. روند رسیدگی در دادگاه کمی رسمی تر و ممکن است زمان برتر باشد.

انتخاب مرجع صحیح از همان ابتدا، برای جلوگیری از اطاله دادرسی و سرگردانی پرونده شما، بسیار مهم است.

کی باید اقدام کرد؟ (قبل از سررسید یا بعد از آن)

بهترین زمان برای اقدام، بعد از تاریخ سررسید چک است. اگرچه چک ثبت نشده یک سند عادی بدهی محسوب می شود و بدهی عادی ممکن است قبل از سررسید هم قابل مطالبه باشد، اما از نظر حقوقی منطقی تر است که ابتدا اجازه دهید تاریخ چک فرا برسد و سپس برای مطالبه اقدام کنید. البته، اگر صادرکننده قبل از سررسید صراحتاً اعلام کند که چک را پرداخت نمی کند، می توانید سریع تر هم اقدام کنید. اما برای جلوگیری از ابهامات، بهتر است منتظر سررسید بمانید.

راهکارهای پیشگیرانه: چطور از دریافت چک صیادی ثبت نشده دوری کنیم؟

همیشه پیشگیری بهتر از درمان است! برای اینکه اصلاً گرفتار دردسرهای چک صیادی ثبت نشده نشوید، این توصیه ها را جدی بگیرید:

• همیشه استعلام بگیرید: قبل از اینکه چکی را دریافت کنید، حتماً از طریق موبایل بانک، اپلیکیشن های پرداخت یا سامانه پیامکی (ارسال کد ۱۶ رقمی به ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱) وضعیت ثبت آن را استعلام کنید.
• تأیید در سامانه: بعد از دریافت چک و استعلام موفقیت آمیز، حتماً خودتان هم به عنوان گیرنده، در سامانه صیاد آن را تأیید کنید.
• با احتیاط عمل کنید: اگر فروشنده یا صادرکننده چک از ثبت آن در سامانه خودداری کرد یا بهانه تراشی کرد، به هیچ عنوان آن چک را نپذیرید. اصرار بر عدم ثبت، نشانه خوبی نیست.
• از آموزش غافل نشوید: خودتان و اطرافیانتان را درباره قوانین جدید چک و نحوه کار با سامانه صیاد آگاه کنید.

با رعایت این نکات ساده، می توانید تا حد زیادی از مشکلات حقوقی و مالی آینده جلوگیری کنید و با خیال راحت تری معاملاتتان را انجام دهید.

جمع بندی و نتیجه گیری

در این مطلب، سعی کردیم یک راهنمای کامل و عملی برای مطالبه چک صیادی ثبت نشده ارائه دهیم. دیدیم که این نوع چک ها، با اینکه از مزایای اسناد تجاری محرومند و نمی توان از طریق بانک یا شکایت کیفری برای آن ها اقدام کرد، اما همچنان به عنوان یک سند عادی مدنی معتبر هستند و می توان از طریق دادگاه های حقوقی برای مطالبه وجه آن ها اقدام کرد.

یادتان باشد که گرفتن اعلامیه عدم ثبت از بانک، ارسال اظهارنامه (اختیاری اما مفید) و تنظیم دقیق دادخواست حقوقی، مهم ترین قدم ها در این مسیر هستند. همچنین، همیشه بهترین راهکار، پیشگیری از دریافت چنین چک هایی است. با استعلام و تأیید ثبت چک در سامانه صیاد، می توانید با خیال آسوده تری معامله کنید و خودتان را از دردسرهای قانونی آینده نجات دهید.

در نهایت، اگر با چنین مشکلی روبرو شدید و حس کردید نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، حتماً با یک وکیل متخصص در امور چک و اسناد تجاری مشورت کنید. پیچیدگی های قانونی و ریزه کاری های دادرسی، گاهی نیاز به دانش و تجربه یک حقوقدان حرفه ای دارد تا شانس موفقیت شما در دادگاه افزایش یابد.