پروتز دندان ثابت یا متحرک؟ مزایا و معایب هر کدام

از دست دادن دندان مشکلی است که می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی افراد از جمله توانایی جویدن صحبت کردن و اعتماد به نفس آن‌ها داشته باشد. خوشبختانه دندانپزشکی مدرن راه حل‌های متعددی برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته ارائه می‌دهد که مهم‌ترین آن‌ها پروتزهای دندانی هستند. این پروتزها به دو دسته اصلی پروتز دندان ثابت و پروتز دندان متحرک تقسیم می‌شوند. انتخاب بین این دو نوع پروتز تصمیمی مهم است که نیازمند درک کامل مزایا و معایب هر کدام شرایط فردی بیمار و نظر متخصص دندانپزشک است. در این مقاله علمی به بررسی جامع این دو نوع پروتز مزایا و معایب آن‌ها خواهیم پرداخت.

پروتز دندان ثابت: استحکام و زیبایی دائمی

پروتزهای دندان ثابت همانطور که از نامشان پیداست به طور دائمی در دهان بیمار قرار می‌گیرند و توسط خود بیمار قابل برداشتن نیستند. این نوع پروتزها معمولاً بر پایه دندان‌های طبیعی باقیمانده یا ایمپلنت دندان استوار می‌شوند. انواع اصلی پروتزهای دندان ثابت عبارتند از:

بریج دندان (Dental Bridge)

بریج دندان یک پروتز ثابت است که برای جایگزینی یک یا چند دندان از دست رفته استفاده می‌شود. این پروتز از یک یا چند دندان مصنوعی (پونتیک) تشکیل شده است که توسط روکش‌هایی به دندان‌های مجاور (اباتمنت) متصل می‌شوند. دندان‌های اباتمنت باید تراشیده شوند تا بتوان روکش‌ها را روی آن‌ها قرار داد. بریج‌ها می‌توانند از جنس‌های مختلفی مانند پرسلن سرامیک یا فلز-پرسلن ساخته شوند و ظاهری طبیعی به دندان‌ها می‌بخشند.

مزایای بریج دندان:

• ثبات و استحکام: بریج‌ها به طور ثابت در دهان قرار می‌گیرند و هنگام جویدن یا صحبت کردن حرکت نمی‌کنند.
• احساس طبیعی: بسیاری از بیماران پس از مدتی به وجود بریج در دهان خود عادت می‌کنند و احساس طبیعی‌تری نسبت به پروتزهای متحرک دارند.
• بهبود عملکرد جویدن و گفتار: بریج‌ها می‌توانند به بازیابی عملکرد صحیح جویدن و تلفظ صحیح کلمات کمک کنند.
• حفظ موقعیت دندان‌های مجاور: جای خالی دندان‌های از دست رفته می‌تواند باعث حرکت دندان‌های مجاور شود. بریج با پر کردن این فضا از جابجایی دندان‌ها جلوگیری می‌کند.
• زیبایی: بریج‌ها می‌توانند ظاهر دندان‌های از دست رفته را به طور موثری بازسازی کرده و لبخند زیباتری ایجاد کنند. دندان پزشک زیبایی در شرق تهران و سایر مناطق با استفاده از مواد با کیفیت و تکنیک‌های پیشرفته می‌توانند بریج‌هایی با ظاهر بسیار طبیعی طراحی و نصب کنند.

معایب بریج دندان:

• نیاز به تراشیدن دندان‌های مجاور: برای قرار دادن بریج دندان‌های مجاور باید تراشیده شوند که این امر می‌تواند به ساختار سالم این دندان‌ها آسیب برساند.
• مشکلات بهداشتی: تمیز کردن زیر پونتیک بریج می‌تواند دشوار باشد و نیاز به استفاده از ابزارهای خاص مانند نخ دندان مخصوص بریج دارد. عدم رعایت بهداشت مناسب می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان‌های اباتمنت و بیماری‌های لثه شود.
• عدم تحریک استخوان فک: بریج دندان استخوان فک زیر دندان از دست رفته را تحریک نمی‌کند. این عدم تحریک می‌تواند به مرور زمان منجر به تحلیل استخوان شود.
• احتمال نیاز به تعویض: بریج‌ها ممکن است پس از چند سال نیاز به تعویض داشته باشند.

روکش دندان (Dental Crown)

روکش دندان یک پوشش کامل است که بر روی دندان آسیب دیده ضعیف شده یا تحت درمان ریشه قرار می‌گیرد. روکش‌ها می‌توانند از جنس‌های مختلفی مانند پرسلن سرامیک فلز-پرسلن یا طلا ساخته شوند و به تقویت دندان بهبود ظاهر و محافظت از آن در برابر شکستگی کمک می‌کنند. اگرچه روکش به تنهایی جایگزین دندان از دست رفته نمی‌شود اما در ساخت بریج و به عنوان پروتز بر روی ایمپلنت دندان استفاده می‌شود.

پروتز ثابت بر پایه ایمپلنت دندان (Implant-Supported Prosthesis)

ایمپلنت‌های دندانی پایه‌های تیتانیومی هستند که به طور جراحی در استخوان فک قرار می‌گیرند و جایگزین ریشه دندان‌های از دست رفته می‌شوند. پس از جوش خوردن ایمپلنت به استخوان (osseointegration) می‌توان از آن‌ها برای نگهداری روکش‌های تکی بریج‌های چند واحدی یا پروتزهای کامل ثابت استفاده کرد.

مزایای پروتز ثابت بر پایه ایمپلنت دندان:

• ثبات و استحکام بی‌نظیر: ایمپلنت‌ها به طور محکم به استخوان فک متصل می‌شوند و پروتزهای مبتنی بر آن‌ها بسیار پایدار و بادوام هستند.
• احساس و عملکرد مشابه دندان طبیعی: پروتزهای مبتنی بر ایمپلنت نزدیک‌ترین عملکرد و احساس را به دندان‌های طبیعی دارند.
• تحریک استخوان فک: ایمپلنت‌ها با تحریک استخوان فک از تحلیل استخوان ناشی از فقدان دندان جلوگیری می‌کنند.
• عدم نیاز به تراشیدن دندان‌های مجاور: در مقایسه با بریج‌های سنتی برای قرار دادن پروتز بر پایه ایمپلنت نیازی به تراشیدن دندان‌های مجاور نیست.
• زیبایی: پروتزهای مبتنی بر ایمپلنت می‌توانند ظاهری بسیار طبیعی و زیبا داشته باشند.
• طول عمر بالا: با مراقبت مناسب ایمپلنت‌ها می‌توانند برای تمام عمر دوام بیاورند.

معایب پروتز ثابت بر پایه ایمپلنت دندان:

• هزینه بالاتر: درمان با ایمپلنت دندان معمولاً گران‌تر از سایر روش‌های جایگزینی دندان است.
• نیاز به جراحی: قرار دادن ایمپلنت فوری دندان یک عمل جراحی است که ممکن است با خطرات و عوارض خاص خود همراه باشد.
• زمان درمان طولانی‌تر: فرایند درمان با ایمپلنت از ارزیابی اولیه تا قرار دادن پروتز نهایی ممکن است چندین ماه طول بکشد.
• شرایط استخوانی: موفقیت ایمپلنت به میزان و کیفیت استخوان فک بستگی دارد. در مواردی که استخوان کافی نیست ممکن است نیاز به پیوند استخوان باشد.

پروتز دندان متحرک: راه حلی انعطاف‌پذیر

پروتزهای دندان متحرک پروتزهایی هستند که بیمار می‌تواند آن‌ها را به راحتی از دهان خارج و دوباره قرار دهد. این نوع پروتزها معمولاً برای جایگزینی تعداد زیادی دندان از دست رفته یا تمام دندان‌های یک فک استفاده می‌شوند. انواع اصلی پروتزهای دندان متحرک عبارتند از:

دندان مصنوعی کامل (Complete Denture)

دندان مصنوعی کامل برای افرادی استفاده می‌شود که تمام دندان‌های یک یا هر دو فک خود را از دست داده‌اند. این پروتزها بر روی لثه قرار می‌گیرند و از طریق مکش و انطباق با بافت‌های دهان در جای خود ثابت می‌شوند.

مزایای دندان مصنوعی کامل:

• هزینه نسبتاً پایین: در مقایسه با پروتزهای ثابت دندان مصنوعی کامل معمولاً هزینه کمتری دارد.
• عدم نیاز به جراحی یا تراشیدن دندان: برای ساخت دندان مصنوعی کامل نیازی به جراحی یا تراشیدن دندان‌های طبیعی باقیمانده نیست.
• جایگزینی تمام دندان‌های از دست رفته: دندان مصنوعی کامل می‌تواند تمام دندان‌های یک فک را به طور همزمان جایگزین کند.
• بهبود ظاهر: دندان مصنوعی کامل می‌تواند ظاهر لبخند و صورت را بهبود بخشد.

معایب دندان مصنوعی کامل:

• ثبات و گیرایی کمتر: دندان مصنوعی کامل ممکن است هنگام جویدن یا صحبت کردن به طور کامل ثابت نباشد و حرکت کند.
• احساس ناراحتی و غیر طبیعی: بسیاری از بیماران در ابتدا احساس ناراحتی و وجود یک جسم خارجی در دهان خود دارند. عادت کردن به دندان مصنوعی کامل ممکن است زمان ببرد.
• مشکلات در جویدن برخی غذاها: جویدن غذاهای سفت و چسبنده با دندان مصنوعی کامل می‌تواند دشوار باشد.
• تحلیل استخوان فک: دندان مصنوعی کامل استخوان فک را تحریک نمی‌کند و به مرور زمان می‌تواند منجر به تحلیل استخوان شود.
• نیاز به مراقبت ویژه: دندان مصنوعی کامل باید به طور مرتب تمیز شود و شب‌ها از دهان خارج شود تا لثه‌ها استراحت کنند.

دندان مصنوعی پارسیل (Partial Denture)

دندان مصنوعی پارسیل برای افرادی استفاده می‌شود که تعدادی از دندان‌های خود را از دست داده‌اند و دندان‌های طبیعی باقیمانده برای نگهداری بریج کافی نیستند. این پروتزها معمولاً دارای یک ساختار فلزی یا اکریلی هستند که دندان‌های مصنوعی را در جای خود نگه می‌دارد و با استفاده از گیره‌هایی به دندان‌های طبیعی متصل می‌شود.

مزایای دندان مصنوعی پارسیل:

• جایگزینی چند دندان از دست رفته: دندان مصنوعی پارسیل می‌تواند چندین دندان از دست رفته را جایگزین کند.
• حفظ دندان‌های طبیعی باقیمانده: دندان مصنوعی پارسیل به دندان‌های طبیعی باقیمانده تکیه می‌کند و از جابجایی آن‌ها جلوگیری می‌کند.
• هزینه کمتر نسبت به پروتز ثابت: دندان مصنوعی پارسیل معمولاً هزینه کمتری نسبت به بریج یا پروتز مبتنی بر ایمپلنت دارد.
• قابلیت برداشتن و تمیز کردن آسان: بیمار می‌تواند دندان مصنوعی پارسیل را به راحتی از دهان خارج کرده و تمیز کند.

معایب دندان مصنوعی پارسیل:

• گیره‌ها: گیره‌های فلزی دندان مصنوعی پارسیل ممکن است در هنگام لبخند زدن یا صحبت کردن قابل مشاهده باشند و از نظر زیبایی مطلوب نباشند.
• احساس ناراحتی: برخی از بیماران در ابتدا احساس ناراحتی و وجود گیره‌ها در دهان خود دارند.
• احتمال آسیب به دندان‌های نگهدارنده: فشار ناشی از دندان مصنوعی پارسیل بر روی دندان‌های نگهدارنده می‌تواند به مرور زمان به آن‌ها آسیب برساند.
• تحلیل استخوان فک: مانند دندان مصنوعی کامل دندان مصنوعی پارسیل نیز استخوان فک زیر دندان‌های از دست رفته را تحریک نمی‌کند.

انتخاب بین پروتز دندان ثابت و متحرک: چه عواملی موثرند؟

انتخاب بین پروتز دندان ثابت و متحرک یک تصمیم شخصی است که باید با در نظر گرفتن عوامل مختلف و مشورت با دندانپزشک انجام شود. برخی از عوامل مهم در این تصمیم‌گیری عبارتند از:

• تعداد و محل دندان‌های از دست رفته: برای جایگزینی یک یا چند دندان از دست رفته پروتزهای ثابت مانند بریج یا ایمپلنت معمولاً گزینه بهتری هستند. برای جایگزینی تمام دندان‌های یک فک دندان مصنوعی کامل یا پروتز ثابت بر پایه ایمپلنت در نظر گرفته می‌شود.
• وضعیت دندان‌های طبیعی باقیمانده: سلامت و استحکام دندان‌های طبیعی باقیمانده در انتخاب نوع پروتز نقش مهمی دارد. برای قرار دادن بریج دندان‌های مجاور باید سالم و قوی باشند.
• وضعیت استخوان فک: میزان و کیفیت استخوان فک برای موفقیت ایمپلنت دندان بسیار مهم است. در صورت کمبود استخوان ممکن است نیاز به پیوند استخوان باشد.
• سلامت عمومی بیمار: برخی بیماری‌های سیستمیک می‌توانند بر روند درمان و موفقیت پروتز تاثیر بگذارند.
• هزینه: هزینه درمان با پروتزهای ثابت معمولاً بیشتر از پروتزهای متحرک است.
• ترجیحات شخصی بیمار: برخی از بیماران ثبات و احساس طبیعی پروتزهای ثابت را ترجیح می‌دهند در حالی که برخی دیگر سهولت استفاده و هزینه کمتر پروتزهای متحرک را در اولویت قرار می‌دهند.
• بهداشت دهان و دندان بیمار: توانایی و تمایل بیمار به رعایت بهداشت دهان و دندان به طور صحیح در انتخاب نوع پروتز و حفظ سلامت آن نقش مهمی دارد.

نقش دندانپزشک در انتخاب نوع پروتز

دندانپزشک با ارزیابی دقیق وضعیت دهان و دندان سابقه پزشکی و در نظر گرفتن ترجیحات بیمار می‌تواند بهترین گزینه پروتز دندانی را پیشنهاد دهد. دکتر مختاری و سایر متخصصان دندانپزشکی با ارائه اطلاعات کامل در مورد مزایا و معایب هر نوع پروتز و مراحل درمان به بیماران کمک می‌کنند تا تصمیمی آگاهانه بگیرند.

نتیجه‌گیری

انتخاب بین پروتز دندان ثابت و متحرک تصمیمی پیچیده است که نیازمند بررسی دقیق شرایط فردی و مشورت با دندانپزشک است. پروتزهای دندان ثابت از جمله بریج و پروتز مبتنی بر ایمپلنت ثبات استحکام و احساس طبیعی بیشتری را ارائه می‌دهند اما معمولاً هزینه بالاتری دارند و ممکن است نیازمند جراحی یا تراشیدن دندان‌های طبیعی باشند. پروتزهای دندان متحرک از جمله دندان مصنوعی کامل و پارسیل هزینه کمتری دارند و نیازی به جراحی ندارند اما ممکن است ثبات و احساس طبیعی کمتری داشته باشند و نیاز به مراقبت ویژه دارند. در نهایت بهترین نوع پروتز دندان پروتزی است که به بهترین نحو نیازها و شرایط خاص هر بیمار را برآورده کند و به بهبود کیفیت زندگی او کمک نماید.