پس گرفتن شکایت حقوقی

تا حالا برای شما پیش آمده که شکایتی مطرح کنید و بعدش پشیمان شوید؟ یا شاید درگیر پرونده ای باشید و طرف مقابل بخواهد از شکایتش صرف نظر کند؟ این وضعیت ها کم نیست و خیلی ها را سردرگم می کند که اصلاً آیا می شود شکایتی که ثبت شده را پس گرفت؟ بله، امکان پس گرفتن شکایت وجود دارد، اما این کار قواعد خودش را دارد و تاثیرش در پرونده های کیفری و حقوقی حسابی فرق می کند. دانستن این تفاوت ها می تواند شما را از کلی دردسر نجات دهد و کمک کند تصمیم درستی بگیرید.

پس گرفتن شکایت، موضوعی نیست که بشود سرسری از کنارش رد شد. گاهی اوقات شرایط زندگی طوری پیش می رود که تصمیم ما برای ادامه یک دعوای حقوقی یا پیگیری یک شکایت کیفری عوض می شود. شاید با طرف مقابل به توافق رسیده باشید، یا دلایل جدیدی پیدا شده که دیگر ادامه دادن پرونده منطقی به نظر نمی رسد. اما نکته مهم اینجاست که این «پس گرفتن» به همین سادگی که به نظر می رسد نیست و بسته به اینکه پای یک دعوای حقوقی در میان باشد یا یک شکایت کیفری، داستان کاملاً فرق می کند. حتی توی پرونده های کیفری هم، نوع جرم کلی تعیین کننده است. هدف این مقاله اینه که همه پیچ وخم های این موضوع رو براتون روشن کنیم تا با خیال راحت تری قدم بردارید.

تعاریف کلیدی و تمایزهای حقوقی: پس گرفتن شکایت، گذشت و رجوع از دعوا

قبل از اینکه وارد جزئیات شویم، بیایید سه اصطلاح اصلی را که اغلب به جای هم استفاده می شوند، اما در عالم حقوقی تفاوت های اساسی دارند، با هم مرور کنیم. اینجوری وقتی می گوییم «پس گرفتن شکایت حقوقی»، دقیقاً می دانیم منظورمان چیست و با بقیه قاطی نمی شود.

پس گرفتن شکایت (انصراف عام)

این اصطلاح، یک عبارت عامیانه است که ما در گفتگوهای روزمره برای همه جور انصراف از پیگیری یک پرونده قضایی به کار می بریم. فرقی نمی کند پای یک دعوای ملکی در میان باشد یا یک شکایت کیفری مثل توهین؛ هر جا که شاکی یا خواهان از پیگیری پرونده اش منصرف شود، در زبان عامیانه می گوییم شکایتش را پس گرفت. اما در دل این عبارت عمومی، دو مفهوم حقوقی دقیق تر پنهان شده که برای سرنوشت پرونده حسابی مهم هستند.

گذشت شاکی (ویژه جرایم کیفری)

وقتی در مورد یک جرم کیفری صحبت می کنیم، «گذشت شاکی» دقیق ترین واژه ای است که باید به کار ببریم. گذشت، یعنی شاکیِ جرم، از حق خودش برای پیگیری کیفری متهم و مجازات او صرف نظر کند. این گذشت می تواند قبل از تشکیل پرونده، در مرحله تحقیقات مقدماتی، در دادسرا، دادگاه و حتی بعد از صدور حکم قطعی و در مرحله اجرای مجازات انجام شود. تاثیر گذشت در جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت زمین تا آسمان فرق می کند که جلوتر مفصل درباره اش حرف می زنیم.

رجوع از دعوا / استرداد دادخواست (ویژه دعاوی حقوقی)

در پرونده های حقوقی، ما واژه «شکایت» را به کار نمی بریم، بلکه می گوییم «دعوا» یا «دادخواست». وقتی کسی یک دعوای حقوقی را مطرح می کند (مثلاً برای مطالبه پول یا فسخ قرارداد) و بعداً تصمیم می گیرد که دیگر آن را ادامه ندهد، به این کار «استرداد دادخواست» یا «استرداد دعوا» می گویند. این مفاهیم حقوقی هستند و شرایط و آثار خاص خودشان را دارند که با گذشت در امور کیفری کاملاً متفاوت است. مثلاً در پرونده های حقوقی، گاهی اوقات این انصراف نیاز به رضایت طرف مقابل هم دارد، در حالی که در گذشت شاکی کیفری، معمولاً نیازی به رضایت متهم نیست.

درک این تمایزها واقعاً حیاتی است. چون اگر یک جای اشتباهی، به جای گذشت، از اصطلاح پس گرفتن شکایت استفاده کنیم یا برعکس، ممکن است نتیجه ای کاملاً متفاوت از آنچه انتظار داریم بگیریم. این ظرافت های حقوقی، فقط اصطلاح بازی نیستند، بلکه مستقیماً روی سرنوشت پرونده و حقوق افراد تاثیر می گذارند.

تفاوت بین «گذشت شاکی» و «استرداد دادخواست» فقط یک بازی با کلمات نیست؛ این تمایز، مرز بین مختومه شدن یا ادامه یافتن یک پرونده، و گاهی بین امید و ناامیدی است.

پس گرفتن «شکایت کیفری»: تفاوت اساسی جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت

حالا که با تفاوت اصطلاحات آشنا شدیم، بیایید سراغ یکی از مهم ترین بخش های این موضوع برویم: پس گرفتن شکایت در امور کیفری. اینجا همه چیز به این بستگی دارد که جرمی که شاکی از آن شکایت کرده، «قابل گذشت» است یا «غیرقابل گذشت». این تفکیک خط قرمز ماجراست و تاثیر گذشت شاکی را مشخص می کند.

الف) جرایم قابل گذشت (شاکی محور)

تصور کنید که همسایه تان در حیاط خانه تان چند درخت را بدون اجازه شما قطع کرده است. این یک جرم تخریب ساده است. یا شاید یکی از دوستانتان به شما توهین کرده باشد. این ها مثال هایی از جرایم «قابل گذشت» هستند.

• تعریف: جرایم قابل گذشت، آن هایی هستند که شروع رسیدگی به آن ها حتماً باید با شکایت شاکی شروع شود. یعنی تا شاکی از شما شکایت نکند، دادسرا و دادگاه نمی توانند به آن رسیدگی کنند. مهم تر اینکه، اگر شاکی در هر مرحله ای (چه در دادسرا، چه در دادگاه یا حتی بعد از صدور حکم قطعی) گذشت کند، رسیدگی به پرونده کاملاً متوقف می شود و دیگر مجازاتی در کار نخواهد بود. به زبان ساده، همه چیز با رضایت شاکی بسته می شود.
• آثار قطعی پس گرفتن شکایت/گذشت: در این دسته از جرایم، گذشت شاکی حکم یک کلید خاموش را دارد. یعنی با گذشت شاکی، نه تنها تعقیب کیفری متوقف می شود، بلکه اگر حکمی هم صادر شده باشد، اجرای آن متوقف خواهد شد. یعنی فرد متهم دیگر مجازاتی را تحمل نمی کند.
• مثال ها:
  • توهین و افترا (مادامی که جنبه عمومی نداشته باشد)
  • ضرب و جرح عمدی که موجب قصاص یا از بین رفتن عضو نشده باشد و آسیب جدی وارد نکرده باشد.
  • تخریب اموال ساده (مثل همین درختان همسایه!)
  • مزاحمت تلفنی
  • نشر اکاذیب
• نحوه ثبت گذشت: برای اینکه گذشت شما جنبه رسمی و قانونی پیدا کند، چند راه دارید:
  1. کتبی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: این بهترین و مطمئن ترین راه است. با مراجعه به این دفاتر و ثبت یک لایحه رضایت نامه، گذشت شما به صورت رسمی وارد پرونده می شود.
  2. شفاهی در جلسه دادرسی: می توانید در جلسه دادگاه، بازپرسی یا دادیاری، شفاهی اعلام گذشت کنید که در صورت جلسه قید می شود. البته بهتر است همزمان یک متن مکتوب هم ارائه دهید.

ب) جرایم غیرقابل گذشت (جامعه محور)

حالا فرض کنید که یک سرقت بزرگ اتفاق افتاده یا متاسفانه، یک قتل عمد. این ها دیگر جرایمی نیستند که فقط با گذشت شاکی، همه چیز تمام شود. اینجا پای «حقوق جامعه» در میان است.

• تعریف: جرایم غیرقابل گذشت، آن هایی هستند که جنبه عمومی دارند و دادستان (به عنوان نماینده جامعه) حتی اگر شاکی خصوصی هم از شکایتش بگذرد، باز هم پیگیر پرونده خواهد بود. یعنی رضایت شاکی، باعث مختومه شدن کامل پرونده نمی شود. این جرایم معمولاً امنیت و نظم عمومی جامعه را مختل می کنند و به همین دلیل دولت موظف است آن ها را پیگیری کند.
• آثار پس گرفتن شکایت/گذشت: اینجا داستان کمی متفاوت است. گذشت شاکی، باعث توقف تعقیب کیفری نمی شود، اما این به این معنی نیست که کاملاً بی اثر است. برعکس! گذشت شاکی می تواند تأثیر مثبت و مهمی در تخفیف مجازات متهم داشته باشد. طبق ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی، قاضی می تواند با توجه به رضایت شاکی، مجازات متهم را تخفیف دهد، مثلاً حبس را کمتر کند یا به جزای نقدی تبدیل کند.
• مثال ها:
  • قتل عمد
  • سرقت (مخصوصاً سرقت های بزرگ یا مسلحانه)
  • کلاهبرداری (اغلب جنبه عمومی دارد)
  • جرایم علیه امنیت ملی
  • جرایم مواد مخدر
• توضیح تفکیک جنبه عمومی و خصوصی جرم: این نکته خیلی مهم است. در برخی جرایم، ما هم جنبه خصوصی داریم (مثل خسارتی که به فرد وارد شده) و هم جنبه عمومی (مثل اخلال در نظم جامعه). مثلاً در کلاهبرداری، فردی مالش را از دست داده (جنبه خصوصی) و جامعه از گسترش این جرم آسیب می بیند (جنبه عمومی). گذشت شاکی فقط می تواند جنبه خصوصی جرم را تحت تاثیر قرار دهد، نه جنبه عمومی را.

پس، اگرچه در جرایم غیرقابل گذشت، پس گرفتن شکایت پرونده را کامل نمی بندد، اما هیچ وقت نباید تأثیر رضایت شاکی را دست کم گرفت. این رضایت، چراغ سبزی است برای قاضی تا در صدور حکم، رأفت بیشتری به خرج دهد و مجازات را تا حد ممکن کاهش دهد. اینجاست که مشورت با یک وکیل باتجربه اهمیت خودش را نشان می دهد تا بهترین راهکار را برای پرونده خود پیدا کنید.

پس گرفتن «دعوای حقوقی»: استرداد دادخواست، استرداد دعوا و رجوع از اعتراض

حالا برویم سراغ پرونده های حقوقی. اینجا دیگر با اصطلاح گذشت سروکار نداریم، بلکه پای استرداد دادخواست و استرداد دعوا در میان است. پرونده های حقوقی معمولاً مربوط به اختلافات مالی، ملکی، قراردادی و خانوادگی هستند که جنبه کیفری ندارند.

الف) استرداد دادخواست

فرض کنید یک خانه خریده اید و به خاطر تأخیر فروشنده در تحویل، دادخواست مطالبه خسارت داده اید. اما بعداً با فروشنده به توافق می رسید و نمی خواهید دعوا را ادامه دهید.

• شرایط: شما می توانید دادخواست خود را تا قبل از تمام شدن اولین جلسه رسیدگی و در صورتی که خوانده (طرف مقابل) هنوز وارد ماهیت دعوا نشده باشد، پس بگیرید. یعنی خوانده هنوز دفاع ماهوی نکرده و فقط ممکن است ایرادات شکلی مطرح کرده باشد.
• آثار: وقتی دادخواست را در این مرحله مسترد می کنید، دادگاه «قرار ابطال دادخواست» صادر می کند. خبر خوب این است که با صدور این قرار، شما می توانید هر وقت خواستید، دوباره همان دادخواست را با همان موضوع و همان طرفین، مطرح کنید. یعنی فرصت دوباره ای به شما داده می شود. انگار پرونده اصلاً مطرح نشده است.

ب) استرداد دعوا

حالا فرض کنید دعوایتان حسابی پیش رفته و طرف مقابل هم دفاعیات مفصل خود را ارائه کرده و وارد ماهیت شده اید. در این مرحله، دیگر «استرداد دادخواست» معنی ندارد و باید به فکر «استرداد دعوا» باشید.

• شرایط: استرداد دعوا پس از اولین جلسه رسیدگی و ورود خوانده به ماهیت دعوا، تا پایان دادرسی امکان پذیر است. یعنی در هر مرحله ای از رسیدگی، می توانید این کار را انجام دهید.
• آثار: اینجا کمی قضیه فرق می کند. اگر خوانده (طرف مقابل) با استرداد دعوای شما موافقت کند، دادگاه «قرار سقوط دعوا» صادر می کند. وقتی قرار سقوط دعوا صادر شد، دیگر نمی توانید همان دعوا را با همان طرفین و همان موضوع، مجدداً مطرح کنید. پرونده برای همیشه تمام می شود. اما اگر خوانده با استرداد دعوای شما مخالفت کند (که حق اوست)، دادگاه «قرار رد دعوا» صادر می کند. در این حالت، شما می توانید مجدداً همان دعوا را مطرح کنید. این تفاوت خیلی مهم است و باید حسابی حواستان باشد که قبل از استرداد دعوا، موافقت خوانده را جلب کنید یا حداقل از پیامدهای آن آگاه باشید.

ج) استرداد اعتراض (واخواهی، تجدیدنظرخواهی، فرجام خواهی)

گاهی اوقات پرونده از مرحله بدوی هم گذشته و حکم صادر شده است. حالا شما یا طرف مقابل، به این حکم اعتراض کرده اید (مثلاً تجدیدنظرخواهی کرده اید). در این مرحله هم می توانید از اعتراض خود صرف نظر کنید.

• توضیح شرایط و آثار:
  • واخواهی: اگر کسی غیاباً محکوم شده و اعتراض می کند (واخواهی)، می تواند واخواهی خود را پس بگیرد. در این صورت، حکم غیابی قطعی می شود.
  • تجدیدنظرخواهی: معترض می تواند درخواست تجدیدنظر خود را پس بگیرد. در این صورت، حکم بدوی قطعیت پیدا می کند و دیگر قابل اعتراض مجدد در این مرحله نیست.
  • فرجام خواهی: در دیوان عالی کشور نیز امکان پس گرفتن درخواست فرجام خواهی وجود دارد که در این صورت حکم قبلی قطعی می شود.

تفاوت با صلح و سازش: خوب است بدانید که استرداد دادخواست یا دعوا با «صلح و سازش» فرق می کند. در صلح و سازش، طرفین به یک توافق دوجانبه می رسند و دادگاه بر اساس آن توافق، «قرار صلح و سازش» صادر می کند. اما در استرداد، معمولاً خواهان به صورت یک طرفه از ادامه دعوا منصرف می شود (هر چند گاهی بر اساس توافق قبلی با خوانده). همچنین، در برخی موارد استرداد دعوا برگشت ناپذیر است، مخصوصاً اگر با رضایت خوانده همراه باشد و قرار سقوط دعوا صادر شود.

ویژگی	استرداد دادخواست	استرداد دعوا
زمان	قبل از پایان اولین جلسه و ورود خوانده به ماهیت	بعد از اولین جلسه و ورود خوانده به ماهیت (تا پایان دادرسی)
رضایت خوانده	نیاز نیست	اثرگذار است
اثر بر پرونده	قرار ابطال دادخواست	اگر خوانده راضی باشد: قرار سقوط دعوا اگر خوانده راضی نباشد: قرار رد دعوا
قابلیت طرح مجدد	بله	در صورت قرار سقوط دعوا: خیر در صورت قرار رد دعوا: بله

مراحل و روش های عملی برای پس گرفتن شکایت / دعوا

حالا که تفاوت های حقوقی را خوب متوجه شدیم، وقت آن است که ببینیم عملاً چطور باید این کار را انجام دهیم. پس گرفتن شکایت یا دعوا، فقط یک تصمیم نیست، بلکه یک فرآیند حقوقی است که باید درست و حسابی انجام شود تا نتیجه دلخواه را بگیرید.

۱. ثبت لایحه انصراف/رضایت نامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

این راحت ترین و مطمئن ترین راه است. می توانید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، یک لایحه به نام «لایحه انصراف از شکایت» (در امور کیفری، بهتر است بنویسید «لایحه اعلام گذشت») یا «لایحه استرداد دادخواست/دعوا» (در امور حقوقی) تنظیم و ثبت کنید. این دفاتر، لایحه شما را به شعبه رسیدگی کننده ارسال می کنند و این یعنی کار شما به صورت رسمی انجام شده است.

۲. اعلام شفاهی در جلسه دادرسی (دادگاه، بازپرسی، دادیاری)

اگر پرونده شما در مرحله ای است که جلسه دادرسی تشکیل شده یا قرار است تشکیل شود، می توانید در همان جلسه، شفاهی اعلام کنید که از شکایت یا دعوای خود صرف نظر کرده اید. این موضوع حتماً باید در صورت جلسه قید و توسط شما و مقام قضایی امضا شود. البته برای اطمینان بیشتر، توصیه می شود که حتماً یک متن کتبی هم همراه داشته باشید و آن را تقدیم کنید.

۳. تنظیم سند رسمی رضایت نامه در دفترخانه (برای اطمینان بیشتر در موارد خاص)

در بعضی موارد خاص، مثلاً وقتی موضوع پرونده خیلی مهم است، یا طرفین می خواهند یک توافق جامع شامل چندین موضوع را به صورت رسمی ثبت کنند، بهتر است رضایت نامه یا سند صلح را در یک دفترخانه اسناد رسمی تنظیم کنند. این کار به سند شما اعتبار بسیار بالایی می دهد و کمتر کسی می تواند در آینده منکر آن شود. این روش، هرچند کمی پرهزینه تر و زمان برتر است، اما برای معاملات و توافقات بزرگ، امنیت خاطر بیشتری ایجاد می کند.

وقتی قصد پس گرفتن شکایت حقوقی یا کیفری را دارید، متن رضایت نامه یا لایحه انصراف، مثل قلب این فرآیند است و باید با دقت و وسواس خاصی تنظیم شود تا بعدها دچار مشکل نشوید. اگر این متن خوب نوشته نشود، ممکن است نتوانید به هدف اصلی تان برسید و پرونده همچنان ادامه پیدا کند. برای همین، به نکات زیر حسابی توجه کنید:

• صریح و بدون ابهام بودن: از هرگونه کلمه یا عبارت گنگ و دوپهلو پرهیز کنید. مثلاً نگویید در صورت تحقق شرایط، من راضی هستم، بلکه دقیقاً بگویید اینجانب از شکایت شماره… مورخ… اعلام گذشت می نمایم.
• ذکر مشخصات کامل طرفین: نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، شماره شناسنامه و آدرس دقیق هر دو طرف (شاکی/خواهان و متشاکی/خوانده) باید به صورت کامل و صحیح ذکر شود.
• اشاره به شماره پرونده و تاریخ شکایت/دادخواست: حتماً شماره بایگانی، شماره کلاسه پرونده، شماره دادنامه و تاریخ دقیق ثبت شکایت یا دادخواست اولیه را بنویسید. این جزئیات، هویت پرونده شما هستند.
• قید اینکه با یا بدون دریافت حق و حقوق است: این قسمت خیلی مهم است. حتماً مشخص کنید که این گذشت یا انصراف، با دریافت کلیه حقوق و مطالبات از طرف مقابل است یا بدون هیچ گونه دریافت حق و حقوق و با اسقاط کافه خیارات. این جمله می تواند سرنوشت شما را در آینده عوض کند، به خصوص اگر دعوای حقوقی برای مطالبه خسارت یا دیه داشته باشید.
• تاریخ و امضای شاکی/خواهان و اثر انگشت: حتماً تاریخ دقیق اعلام رضایت را قید کنید و شاکی یا خواهان باید زیر متن را امضا و اثر انگشت بزند.
• شاهدان (اختیاری اما توصیه می شود): در صورت امکان، حضور دو شاهد و امضای آن ها می تواند اعتبار رضایت نامه را بیشتر کند.

یادتان باشد، یک رضایت نامه خوب، مثل یک سپر محکم عمل می کند و از شما در برابر هرگونه ادعای بعدی محافظت می کند. پس در تنظیم آن، هرگز عجله نکنید و حتماً از یک فرد مطلع یا وکیل مشورت بگیرید.

نتیجه گیری: تصمیم هوشمندانه با مشورت متخصصان حقوقی

همان طور که دیدیم، پس گرفتن شکایت حقوقی، چه در قالب «گذشت شاکی» در پرونده های کیفری باشد و چه «استرداد دادخواست» در دعاوی حقوقی، یک موضوع پیچیده با جزئیات و آثار حقوقی فراوان است. این کار به سادگی یک امضا یا یک کلمه نیست و ممکن است سرنوشت یک پرونده را کاملاً تغییر دهد.

از تفاوت جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت گرفته تا شرایط استرداد دادخواست و دعوا، هر مرحله و هر تصمیم می تواند عواقب خاص خود را داشته باشد. یک تصمیم آگاهانه و به موقع می تواند شما را از سال ها درگیری قضایی و هزینه های سنگین نجات دهد، در حالی که یک اشتباه کوچک ممکن است هزینه های سنگینی را به دنبال داشته باشد.

پیچیدگی قوانین و ظرایف حقوقی، جایی برای آزمون و خطا باقی نمی گذارد. بهترین و هوشمندانه ترین راهکار این است که قبل از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص مشورت کنید. وکیلی که با تمامی این جزئیات آشناست و می تواند بهترین مسیر را بر اساس شرایط خاص پرونده شما نشان دهد.

وکلای متخصص با تجربه و دانش کافی، می توانند شما را در تمام مراحل راهنمایی کنند؛ از تشخیص نوع جرم یا دعوا، تا تنظیم دقیق رضایت نامه یا لایحه انصراف، و حتی بررسی تأثیرات جانبی این تصمیم بر سایر حقوق و مطالبات شما. یادتان باشد، گاهی اوقات یک مشاوره کوتاه، می تواند از بروز مشکلات بزرگ در آینده جلوگیری کند.

دعوت به اقدام

آیا قصد پس گرفتن شکایت حقوقی یا دعوای کیفری خود را دارید؟ در خصوص پرونده شما، انصراف چه اثری خواهد داشت؟ نیاز به تنظیم لایحه رضایت نامه دارید که هم از لحاظ قانونی محکم باشد و هم حقوق شما را حفظ کند؟

برای دریافت مشاوره تخصصی و اطمینان از صحت تصمیمات حقوقی خود، همین حالا با وکلای مجرب ما تماس بگیرید یا فرم مشاوره آنلاین را تکمیل کنید. ما در تمام مراحل کنار شما خواهیم بود تا بهترین مسیر را انتخاب کنید و با خیال راحت، پرونده تان را به سرانجام برسانید.

شماره تماس: [شماره تلفن]

لینک فرم مشاوره: [لینک]