عیاری نمونه ای از عیار شرافت در سینمای ایران است

به گزارش خبرگزاری ویکی سلامت، از روابط عمومی موزه سینما، فریدون جیرانی در ابتدای این نشست گفت: فیلم بودن یا نبودن در ابتدای دوره اصلاحات و سه سال پس از «شاخ گاو» ساخته شده است. این فیلم در جشن خانه سینما جوایز بسیاری گرفت اما در جشنواره فیلم فجر حاضر نبود. نکته مهمی وجود دارد مبنی بر اینکه شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بر مسیر کاری تمام فیلم سازها و در همه دوران اثر گذار بوده و عیاری نیز از این قاعده مستثنی نیست. نکته مهم این است که فیلم توانسته از فضای باز جامعه در آن زمان استفاده مطلوبی کند.
وی ادامه داد: «بودن یا نبودن» یکی از اولین فیلم های کیانوش عیاری است که در آن شخصیت ها متعلق به طبقه متوسط هستند. از این لحاظ «بودن یا نبودن» به لحاظ مضمون نسبت به دیگر فیلم های او دارای تفاوت هایی است.
این فیلمساز افزود: عیاری پیش از ساخت «ویلای ساحلی» در دو مقطع تلاش کرده بود تا فیلم تجاری بسازد که به تولید فیلم های «روز باشکوه» و «دو نیمه سیب» منجر شده بود.

«بودن یا نبودن» و تبدیل خشونت به امید
مهرزاد دانش مناقد سینما نیز در بخش ابتدایی صحبت های خود گفت: فیلم در فصل مربوط به پله ها دارای هندسه شگفت آوری است و از لحاظ معنایی تحرک بسیار زیادی دارد. این بخش دارای یکی از میزانسن های درخشان در تاریخ سینمای ایران است. عمق دهی به فضا در انواع فیلم های عیاری نمود وسیعی دارد و میزانسن پلکان نسترن یکی از جلوه های اساسی در حس شدن فضا است و پرداخت آن به گونه ای تصنعی صورت نمی گیرد.
وی با اشاره به فیلم «آبادانی ها»: ادامه داد: تمرکز روایت و داستان در «آبادانی ها» بر فلاکت پیرامون شخصیت ها بود و آن ها در جبری محتوم به سر می بردند. اما در فیلم «بودن یا نبودن» شخصیت ها از طبقه های مختلف این فرصت را دارند تا سرنوشت خود یا دیگری را تغییر دهند. در آثار عیاری، یک فرد انقلابی در جست وجوی تغییر شرایط پیرامون خود است و شخصیت ها افرادی شورشی هستند.

این منتقد سینما خاطرنشان کرد: اولین بار که دختر وارد محله می شود، صحنه ای وجود دارد که فردی در حال پنبه زنی است و این تصویر به لحاظ معنایی، هشدار دهنده است. اما در پایان به تصویری از رفو کردن فرش می رسیم که معنایی امیدوار کننده در بر دارد. عیاری هوشمندانه داستانک هایی را در میان قصه اصلی تعبیه می کند تا ارتباط در قصه و میان شخصیت ها شکل بگیرد. در فیلم های پیشین عیاری، برخوردها خشن تر بود و افراد رودررو یکدیگر قرار می گرفتند. اما در این اثر، خشونت به نوعی مفاهمه و امید تبدیل شده است.
دانش درباره توجه به جزییات در سینمای عیاری گفت: برخی از فیلمسازان صرفا به مایه اصلی متن نگاه می کنند، در صورتی که توجه به جزییات، باعث باورپذیری موضوع برای مخاطب می شود.
وی ادامه داد: همچنین موتور پیش برنده و کنشمندی اصلی در فیلم «بودن یا نبودن» توسط خانم ها صورت می گیرد و در مقابل، آقایان باعث ایجاد رکود در اثر می شوند.
دانش بیان داشت: عیاری همواره به دلیل نگاه تیزبینانه به مناسبات اجتماعی، بیش از سایر فیلمسازان زیر ذره بین قرار داشته است. کیانوش عیاری نمونه ای از عیار شرافت در سینمای ایران است. همه مایه ها و موتیف های اخلاقی در فیلم های عیاری نمود دارد و در تا رو پود درام تنیده شده است.

عیاری تحت تاثیر مردم یک جامعه قرار دارد
شادمهر راستین نیز در ادامه این نشست گفت: از مسیولین موزه سینما که چنین مراسم و سلسله نشست هایی را برای سینمای کیانوش عیاری برگزار کردند، تشکر می کنم. همچنین از فیلمخانه ملی ایران که آثار مهم سینمای ایران را ترمیم و بازسازی می کند، سپاسگزارم. فیلم های هشت میلیمتری عیاری دارای سیری از شیوه فیلمسازی غریزی است و موضوع درک سینما از طریق تصویر و فرم در آن ها وجود دارد. در سینمای جهان نیز استیون اسپیلبرگ چنین مسیری را طی پیمود و از ساخت فیلم های 8 میلیمتری کار خود را شروع کرد.
وی ادامه داد: «بودن یا نبودن» زمانی ساخته شده است که هنوز قانون پیوند اعضا تصویب نشده بود. این قانون هنوز در کشوری همچون ژاپن نیز تصویب نشده است و ایران از جمله کشورهای پیش رفته در این حوزه به شمار می رود.
راستین بیان داشت: «بودن با نبودن» در تصویب قانون پیوند اعضا تاثیر زیادی داشت و این اثر دو سال پیش از اجرایی شدن این قانون ساخته شده است. فیلم در یک رویداد خارجی یعنی جشنواره قاهره حضور پیدا کرد که موفق به دریافت جایزه شد.

این سینماگر ادامه داد: امروزه یکی از روش های فیلمسازی، طبق مستندهای ساخته شده توسط داردن ها در بلژیک است. «بودن یا نبودن» مانند یک گوهر درخشان در همان سبک و سیاق مستند گونه است اما آنطور که باید دیده نشده است.
راستین با بیان اینکه به فرآیند «تکرار» در فیلمنامه نویسی کاشت، داشت و برداشت می گویند، افزود: در عموم فیلمنامه ها، در یک سوم اولیه فیلم، در زمینه هایی گوناگونی معرفی صورت می گیرد و در ادامه با موتیف تکرار فرآیند تغییر ماهیت نشان داده می شود. در فیلم «رزمناو پوتمکین» نیز سکانس پلکان ادسا وجود دارد و نقش وحدت مکان در رشد و پیشرفت قصه مشخص است. هر ورود و خروج از لوکیشن، با تغییر ماهیت و در نهایت با تغییر قضاوت تماشاگر همراه است.
راستین خاطر نشان کرد: عیاری مدام در حال تجربه کردن است و این موضوع ارتباطی با سینمای هیچکاک ندارد. در واقع با سینماگری طرف هستیم که سینما را در حد هیچکاک می داند اما دارای ویژگی های مختص به خود است. برای عیاری مسیله پیوند قلب دارای اهمیت است و او این موضوع را به وسیله پیوند عضو میان افراد ایرانی و ارمنی دراماتیک کرده است. در این اثر، پیش از هر چیز یک قصه کلی مطرح شده و آن، فرم فیلم را شکل داده است و به تدریج مضمون های فیلمنامه با یکدیگر ارتباط پیدا کرده اند.
فیلم نامه نویس «به همین سادگی» ادامه داد: اگر عیاری با یک فیلمنامه نویس همراه بود شاید تا این اندازه کارگردانی در فیلم های او اهمیت پیدا نمی کرد. در واقع شیوه کارگردانی در آثار عیاری، فیلمنامه و تصویر را مال خود می کند. فرم و محتوا در آثار ایشان در هم تنیده شده و دلیل این است که او فیلمنامه آثارش را بسیار خوب می نویسد. جای دوربین و علت قرار گرفتن آن در نقاط و زوایای مختلف برای عیاری مهم است و بنا به دلایل فیلمنامه ای دست به انتخاب آن می زند.
راستین بیان داشت: در سیر کارهای عیاری، فیلم های او از جایی به بعد شهری شدند و این اتفاق به تدریج رخ می دهد و شخصیت ها از حاشیه وارد تهران می شوند. پس از سریال های «خانه به خانه» و «هزاران چشم»، آثار ایشان به داخل آپارتمان رفتند. البته این اتفاق باعث کمرنگ شدن درام در فیلم های او شده است و دلیل آن این است که فضای خارج از شهر به لحاظ تصویری دراماتیک تر از فضای شهری است.
این فیلمنامه نویس بیان داشت: درک بحران طبقه متوسط پیچیده تر از طبقات فرودست است. در سینمای ایران و پس از انقلاب، مدام درباره نگرانی های طبقه متوسط فیلم ساخته شده است. بنا به شرایط زمانه، «بودن یا نبودن» پایانی امیدوارکننده دارد. شگرد دیگر عیاری این است که ما به عنوان مخاطب می دانیم که قرار است قلب پیوند زده شود اما او با استفاده از ابزار سینما به گونه ای رفتار می کند که مخاطب تا پایان مشتاق تماشای فیلم باقی می ماند.
راستین در ادامه صحبت های خود گفت: دورانی که عیاری ساخت سریال را تجربه می کرد در مسیر کاری او اهمیت زیادی دارد. عیاری کارگردانی است بسیار تحت تاثیر شرایط مردم یک جامعه قرار دارد. در آن مقطع، خبر پیوند قلب موضوع روز بود. احساسات غلو شده که برخی از کارگردان ها به تماشاگر دیکته می کنند در آثار عیاری وجود ندارد و او شکلی از داکیودراما را پیگری می کند. بیشترین امتیاز فیلم های او در کارگردانی و درام نیست، بلکه موفقیت اصلی او در چگونگی فضاسازی است. او با ایجاد فضا سازی ویژه، جزییاتی را اعمال می کند که گویی تماشاگر در صحنه حضور دارد.
راستین با بیان اینکه مجموعه فیلم های کیانوش عیاری دارای تم گفت وگو و هم دردی هستند، بیان داشت: او در فیلم های خود در پی القای امید و زندگی است و این موضوع، حتی درباره فیلم تلخ «خانه پدری» نیز وجود دارد. عیاری با وجود اینکه پا به سن گذاشته است اما همچنان یکی از جوانترین فیلم سازی های ایرانی است و از او برای داوری فیلم های آوانگارد و تجربی دعوت می شود.

22057