سرافراز: مافیای فیلترشکن در لابی و تبلیغ، از دین خرج می کنند / برخی نهادها به شورای عالی فضای مجازی فشار می آورند

جواد مرشدی: تلاش برای رفع فیلتر اینترنت از شعارهای پزشکیان در دوران انتخابات بود و تا امروز به اشکال گوناگون از آن سخن به میان آمده است. حالا همه نگاه ها به شورای عالی فضای مجازی است و وفاقی که شاید حاصل شود و سرانجام گره کور فیلترینگ را باز شده ببینیم.

یکی از اعضای شورای عالی فضای مجازی محمد سرافراز است. با این عضو شورای عالی فضای مجازی که ریاست بر سازمان صدا و سیما را هم در کارنامه دارد درباره فیلترینگ به گفتگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

آقای دکتر آقای پزشکیان با وعده رفع فیلترینگ رییس جمهور شدند و خیلی از مردم هم می دانید الان دغدغه شان رفع فیلترینگ است. می خواهم بدانم که این وعده ایشان محقق شدنی هست یا نه. تا جایی که من می دانم در جلسه اول شورای عالی فضای مجازی این موضوع اصلا مطرح هم نشده. من پرسیدم ضیق وقت بوده؟ دوستان گفتند نه. اصلا در دستور کار نبوده است. نظر شما در این مورد چیست؟

ببینید این ماجراهایی که الان در کشور ما اتفاق می افتد من خیلی سطح بحث هایش را نازل می دانم. موضوعات کشور ما و نگاه حکمرانی ما باید خیلی بزرگ تر و عمیق تر از این مسایل باشد. ماجرای این که آیا با بی حجابی برخورد خواهد شد یا نه آیا فیلترینگ برداشته می شود یا نه و یک فضایی در ذهن اغلب مردم جامعه درست شده راجع به این بحث ها درحالی که خیلی موضوعات اساسی تر در حوزه مسایل اقتصادی فرهنگی اجتماعی سیاست داخلی و خارجی همه تحت الشعاع قرار گرفته است.

در مورد ماجرای فضای مجازی ما باید ببینیم الان کجا قرار داریم. در دنیا در چه وضعیتی قرار داریم. به نظر من دو مساله خیلی مهم ما در پیش رو داریم که باید با این بسنجیم و ببینیم چکار باید بکنیم. یک؛ این است که بر اساس برنامه ریزی حداقل پنج ساله ای که شده ما از سال ۲۰۲۵ اینترنت ماهواره ای را در سطح جهان خواهیم داشت یعنی در اکثر کشورهای دنیا دسترسی به اینترنت ماهواره ای وجود خواهد داشت و کاری که ایلان ماسک می کند و بخشـی از راه را رفته این است که هزینه های قرار دادن ماهواره در این مدار خاص لو- اربیت (مداری که اینترنت ماهواره ای در آنجا دریافت و ارسال می شود) را به شدت پایین می آورد. از دو سه سال پیش شروع کرده و این هزینه ها دارد کاهش پیدا می کند. معنی اش این است که کم کم حکمرانی از سطح زمین دارد به آسمان متصل می شود و حکمرانی در آسمان صورت می گیرد.

این چه تبعاتی دارد؟ خصوصا این که همزمان پروژه بسیار بزرگ کاربرد هوش مصنوعی در تمام ابعاد زندگی بشـر هم به سرعت رشد می کند. یعنی در تولیدات علمی و در خلق تولیدات فرهنگی و هنری دارد پیشـرفت می کند. یعنی فرض بگیرید یک رباتی که نقاش است دارد نقاشی برای شما می کشد که با یک هنرمند رقابت می کند و  به زودی بهتر از آن می شود. یک تولیدکننده تصویر یا یک مونتاژگر فیلم سینمایی که الان آدم های هنرمند می نشینند تصاویر مختلف را تدوین می کنند به زودی این تدوین از طریق هوش مصنوعی انجام می شود. همین در همه ابعاد هنری و در تمام عرصه های مهم علمی دارد اتفاق می افتد. حالا تلفیق این دو چه خواهد شد؟ مهم ترین نکته اش این است که بخش عمده ای از حکمرانی از کشورها گرفته می شود و از زمین به آسمان می رود؛ این اتفاقی است که در آینده خواهد افتاد. مثلا الان تمام کشورها برای نقل و انتقالات پولی دارند از طریق بانک ها کارشان را انجام می دهند این نظام بانکداری کلا منحل خواهد شد و این مدل بانکداری الکترونیک از طریق فضا و با یک سیستم راحت تر و ارزان تری صورت می گیرد این بانکداری الکترونیک از طریق آسمان انجام می شود. خوب زمانی که مثلا این تاکسـی تلفنی بود در هر محله ای یک ساختمانی بود که این ها سرویس تاکسـی تلفنی ارائه می دادند. زمانی که تاکسی اینترنتی آمد تمام این ها جمع شدند. همین اتفاق برای بانک ها خواهد افتاد در آینده. یعنی شما می دانید در همین ایران در بهترین میدان های تهران و شهرهای بزرگ دیگر بهترین ساختمان ها در اختیار بانک هاست. خوب اگر قرار باشد این ها تا چند وقت دیگر جمع شوند و این اتفاق خواهد افتاد. یعنی نظام بانکداری سنتی تبدیل می شود به یک نظام بانکداری الکترونیک. نظام بانکداری الکترونیک از طریق اینترنت ماهواره ای.

این به نظر من در تمام عرصه های مختلف اقتصادی علمی و هنری اتفاق خواهد افتاد. این تحولات حاصل هم افزایی اینترنت ماهواره ای و هوش مصنوعی است. حالا در این فضا ذهن و فکر مسوولین ما این است که فیلترینگ اینترنت موجود را برطرف بکنیم یا نه. یک عده ای محکم ایستاده اند که نه آقا! باید فیلترینگ را محکم ادامه اش بدهیم و اصلا نباید دست بزنیم. و در مقابل عده زیادی از مردم و عده ای از آدم های دلسوز دیگر و صاحب نظران می گویند فیلترینگ را بردارید. یعنی این فیلترینگ نه باعث نشد آن شبکه های اجتماعی که می خواستند ببندند بسته شود بلکه بعد از یک دوره ای مخاطبشان خیلی هم بیشتر شده و فقط هزینه های جاری مردم را دو برابر کرده.

خُب یک سری هم هستند که به عنوان دلال و واسطه از فیلترینگ دارند سود سرشار می برند.

بله. طبعا هرکسـی این به فیلترشکن ها را می فروشد دارد سودش را هم می برد. این که طبیعی ست.

افرادی که این فیلترشکن ها را می فروشند و سود می برند توان لابی گری با تصمیم سازان و تصمیم گیران هم دارند؟

حتما این طور است. یعنی قطعا هرجایی که یک درآمد سرشاری باشد برای خودش یک لابی درست می کند و سعی می کند در نظام تصمیم سازی و تصمیم گیری نقش بازی کند. این فقط در موضوع فیلترینگ نیست. شما در تمام مسایل کلان کشور این را می بینید. در نظام بانکداری ناکارآمد ما این هست. در بقیه امور که موضوع بحث ما نیست تقریبا همین جور است. کم کم انگار یک مافیای قدرت و ثروتی به وجود آمده که این ها منافع خودشان را نگاه می کنند و بر اساس آن تبلیغات می کنند. حالا یک جایی از دین خرج می کنند. یک جاهایی از جامعه خرج می کنند برای این که به آن منافع برسند و الا ما به سابقه موضوع هم که نگاه کنیم یعنی این جور منع کردن های سفت و سختی که وجود داشته در کشور ما مثل همین شبکه های تلویزیونی ماهواره ای و بقیه موضوعاتی که یک اکثریت قاطعی از جامعه را جلویشان را گرفتیم که دسترسی پیدا نکنند بعد از یک دوره ای که می گذرد بدون این که ما بخواهیم یا ما برایش برنامه ریزی کنیم می رود کنار و اتفاقا یک سیستم یله و رهای دیگری به وجود می آید در حالی که اگر همین کار را با برنامه ریزی و با تدبیر و عقل انجام دهیم خیلی بهتر است.

می توانیم نتیجه بگیریم که شما خودتان مخالف فیلترینگ هستید؟

بله. الان من مخالف این نوع فیلترینگ هستم و بیشتر نگاهم به این است که اصلا تکنولوژی در حوزه هوش مصنوعی و استفاده از اینترنت به عنوان یک وسیله ارتباطی جهانی جوری دارد پیش می رود که ما اصلا دیگر نمی توانیم در مقابل آن بایستیم. خصوصا با این که عرض کردم دارد هزینه ها را در سطح جهان کاهش می دهد. بسیاری از اموری که به شکل فیزیکی و سنتی در جوامع وجود دارد از بین خواهد رفت. باید خودمان بنشینیم و تدبیر کنیم که چطور با این پدیده ها مواجه شویم و اگر نکنیم داخلش غرق می شویم.

یعنی مدیریت فضای مجازی را داشته باشیم ولی نه به این شکل حاد فعلی؟

بله. مدیریت فضای مجازی؛ من زمانی که در جلسات شورای عالی فضای مجازی شرکت می کردم و می گفتم الان نمی توانید مشابه تلگرام را درست کنید. شما در آن حوزه ای که مزیت نسبی تان هست بیایید سکو درست کنید. مانند حوزه های آموزشی و بهداشتی یعنی نرم افزارهای قوی با استفاده از هوش مصنوعی تولید شود یعنی جوری بشود که مردم احساس کنند اگر به آن مراجعه کنند اولا هزینه هایشان کم می شود. دوما وقت شان تلف نمی شود. سوما خدمات بسیار بهتری دریافت می کنند. اصلا احتیاجی نیست شما این ها را به زور اعمال کنید. مردم خودشان استفاده می کنند. اما اینکه واتساپ را تلگرام را اینستاگرام را بازور ببندید و بعد بگویید حالا که این ها را بستم تو باید به زور به سراغ ایکس و ایگرگ و زد بروی خوب این معلوم است که موفق نمی شود.

روش درست آن است که مردم از سر اشتیاق و از سر انتخاب بروند آنجایی که درست بتوانند سرویس و خدمات بگیریند. اگر ما نتوانیم با سکوهای خارجی رقابت کنیم حتی اگر در کوتاه مدت هم بتوانیم مردم را وادار به استفاده از سکوهای خودمان کنیم اما در بلند مدت موفق نمی شویم.

از سال ۲۰۲۵ اینترنت ماهواره ای را در سطح جهان خواهیم داشت یعنی در اکثر کشورهای دنیا دسترسی به اینترنت ماهواره ای وجود خواهد داشت

آقای دکتر شما اشاره داشتید که مدتی در شورای عالی فضای مجازی شرکت نکردید. می توانم بپرسم آخرین جلسه ای که حضور داشتید چه زمانی بود و چرا شرکت نکردید؟

من از سال ۱۴۰۱ به بعد دیگر شرکت نکردم و علت اصلی اش هم این بود که آن موقع همین تصمیم فیلترکردن ها و بستن ها در شورا گرفته نمی شد. البته شورا مصوباتی داشت که مرتبط با این موارد باشد. ولی رسما تصمیم گیری در این شورا نبود لذا دیدم حضور من در آنجا خیلی مؤثر نیست و دیگر نرفتم . الان چون این بحث یک مقداری به روز شده و می بینم با یک نگاه جدیدی دارد مطرح می شود گفتم شرکت کنم ببینیم نتیجه چه می شود.

و آیا از نهاد خاصی هم فشار خاصی می آورد به شورا در رابطه با این داستان ها؟

بله. حتما هست.

۵۸۲۱۲